भारतीय हवामानशास्त्र विभागाने (IMD) सोमवारी सांगितले की, यावेळी जून ते सप्टेंबरपर्यंत मान्सून सामान्यपेक्षा चांगला राहील. हवामान विभाग (IMD) सरासरीपेक्षा 104 ते 110 टक्के पाऊस चांगला मानतो. हे पिकांसाठी चांगले लक्षण आहे.
IMD ने म्हटले आहे की 2024 मध्ये 106% म्हणजेच 87 सेमी पाऊस पडू शकतो. 4 महिन्यांच्या पावसाळी हंगामासाठी दीर्घ कालावधीची सरासरी (LPA) 868.6 मिलीमीटर म्हणजेच 86.86 सेंटीमीटर आहे. म्हणजे पावसाळ्यात इतका एकूण पाऊस पडला पाहिजे.
यापूर्वी 9 मार्च रोजी स्कायमेट या खासगी हवामान संस्थेने मान्सूनचा अंदाज जाहीर केला होता. याचा अर्थ जून ते सप्टेंबर या चार महिन्यांत 96 ते 104 टक्के पाऊस पडू शकतो.
मॉन्सून साधारणपणे केरळमार्गे 1 जूनच्या सुमारास भारतात येतो. 4 महिन्यांच्या पावसानंतर म्हणजेच सप्टेंबरच्या शेवटी तो राजस्थानमार्गे परततो.
25 राज्यांमध्ये सामान्यपेक्षा जास्त पाऊस अपेक्षितः केरळ, तामिळनाडू, कर्नाटक, तेलंगणा, आंध्र प्रदेश, महाराष्ट्र, गुजरात, मध्य प्रदेश, राजस्थान, पंजाब, चंदीगड, हरियाणा, दिल्ली, उत्तराखंड, उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड, पश्चिम बंगाल, सिक्कीम, मेघालय, अरुणाचल प्रदेश, पुद्दुचेरी, अंदमान आणि निकोबार बेटे, लक्षद्वीप, दादरा आणि नगर हवेली, दमण-दीव.
4 राज्यांमध्ये सामान्य पाऊस अपेक्षित: छत्तीसगड, हिमाचल, जम्मू आणि काश्मीर आणि लडाख.
6 राज्यांमध्ये सरासरीपेक्षा कमी पाऊस अपेक्षितः ओडिशा, आसाम, नागालँड, मणिपूर, मिझोराम आणि त्रिपुरा.
हवामानाशी संबंधित दोन महत्त्वाच्या गोष्टी…
- हवामानाच्या प्रभावामुळे मान्सूनचा वेग सुरुवातीला (जून-जुलै) मंद असेल, परंतु त्याची भरपाई दुसऱ्या टप्प्यात (ऑगस्ट-सप्टेंबर) होईल. आयएमडीने सांगितले की, मान्सूनबाबतचा पुढील दृष्टिकोन मे महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात जाहीर केला जाईल.
- शास्त्रज्ञांच्या मते, मुसळधार पाऊस असलेल्या दिवसांची संख्या कमी होत आहे, तर खूप मुसळधार पाऊस असलेल्या दिवसांची संख्या, म्हणजेच कमी कालावधीत खूप मुसळधार पाऊस असलेल्या दिवसांची संख्या वाढत आहे. वारंवार येणारे दुष्काळ आणि पूर हे याचे कारण आहे.
गेल्या वर्षी पावसाळ्यात 48 मिमी कमी पाऊस झाला होता
गेल्या वर्षी म्हणजेच 2023 मध्ये 25 सप्टेंबरपासून मान्सूनचे प्रस्थान सुरू झाले आणि 30 सप्टेंबरपर्यंत संपूर्ण पंजाब, हरियाणा, दिल्लीसह जम्मू-काश्मीर, हिमाचल, उत्तराखंड, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश आणि राजस्थानमधून मान्सून निघून गेला होता.
IMD नुसार 2023 मध्ये 820 मिमी पाऊस झाला होता. साधारणपणे 868.6 मिमी पाऊस पडतो म्हणजेच गेल्या वर्षी 48 मिमी कमी पाऊस झाला होता. याआधी सलग 4 वर्षे सामान्य किंवा जास्त पाऊस पडत होता.
आयएमडी आणि स्कायमेटचे मान्सूनचे अंदाज गेल्या 5 वर्षात कितपत अचूक होते?
स्कायमेटचा अंदाज 2019 ते 2023 या पाच वर्षांत एकदाच खरा ठरला. स्कायमेटने 2023 मध्ये 94% पावसाचा अंदाज वर्तवला होता आणि त्या वर्षी तेवढाच पाऊस झाला होता. IMD चा अंदाज 2% ने कमी होता. 2021 मध्ये, IMD ने 98% पावसाचा अंदाज वर्तवला होता आणि पाऊस जवळपास समान (99%) होता. तर 2019, 2020 आणि 2022 मध्ये, स्कायमेट आणि IMD या दोघांचा अंदाज वास्तविक पावसापेक्षा कमी-जास्त होता.
अर्थव्यवस्थेसाठी चांगला पाऊस आवश्यक आहे
देशातील एका वर्षातील एकूण पावसापैकी 70% पाऊस फक्त मान्सूनमध्ये पडतो. देशातील 70% ते 80% शेतकरी पिकांच्या सिंचनासाठी पावसावर अवलंबून असतात. म्हणजेच मान्सून चांगला असो वा वाईट याचा थेट परिणाम उत्पन्नावर होतो. जर मान्सून खराब असेल तर कमी पिके घेतली जातात, ज्यामुळे महागाई वाढू शकते.
भारतीय अर्थव्यवस्थेत कृषी क्षेत्राचा वाटा सुमारे 20% आहे. त्याच वेळी, कृषी क्षेत्र देशाच्या निम्म्या लोकसंख्येला रोजगार प्रदान करते. चांगला पाऊस म्हणजे सणासुदीच्या आधी शेती करणाऱ्यांना चांगले उत्पन्न मिळू शकते. यामुळे त्यांची खर्च करण्याची क्षमता वाढते, ज्यामुळे अर्थव्यवस्था मजबूत होते.
एल निनो काय आहे
एल निनो हा हवामानाचा नमुना आहे. यामध्ये समुद्राचे तापमान 3 ते 4 अंशांनी वाढते. त्याचा प्रभाव 10 वर्षांत दोनदा येतो. त्याच्या प्रभावामुळे जास्त पाऊस असलेल्या भागात कमी पाऊस आणि कमी पाऊस असलेल्या भागात जास्त पाऊस होतो. एल निनोमुळे भारतात मान्सून अनेकदा कमकुवत असतो. त्यामुळे दुष्काळी परिस्थिती निर्माण होते.
स्कायमेटचा अंदाज – या वर्षी सामान्य मान्सून: राजस्थान, मध्य प्रदेशसह 23 राज्यांमध्ये चांगला पाऊस होईल.
हवामान संस्था स्कायमेटने मंगळवारी 9 एप्रिल रोजी सांगितले की यावेळी मान्सून सामान्य असेल. म्हणजेच जून ते सप्टेंबर या चार महिन्यांत सरासरी किंवा सामान्य पाऊस पडेल. हवामान विभाग (IMD) 96 ते 104 टक्के पाऊस सरासरी किंवा सामान्य मानतो. हे पिकांसाठी चांगले लक्षण आहे.
