कोरोनरी थ्रॉम्बस रिमूव्हलमध्ये घडवून आणली क्रांती
पुणे, १४ जुलै, २०२३: महाराष्ट्रातील हॉस्पिटल्सची सर्वात मोठी शृंखला असणाऱ्या सह्याद्रि हॉस्पिटल्समध्ये सक्शन कॅथेटर वापरून ब्लॉक्ड कोरोनरी आर्टरीमधून क्लॉट काढून टाकण्याची प्रोसिजर यशस्वीपणे केली आहे. ही अशाप्रकारची भारतातील पहिली डॉक्युमेंटेड केस आहे. धमन्यांमध्ये निर्माण झालेला अडथळा काढून टाकण्यासाठी सक्शन कॅथेटरचा वापर पहिल्यांदाच करण्यात आल्यामुळे ही प्रक्रिया म्हणजे हृदयाच्या आजारांवरील उपचारांमध्ये लक्षणीय प्रगतीदर्शक ठरली आहे. नुकतीच पुण्यातील एका ६२ वर्षांच्या रुग्णावर ही प्रक्रिया करण्यात आली. प्रक्रिया करण्यात आल्याच्या तिसऱ्या दिवशी रुग्णाला घरी पाठवण्यात आले आणि आता त्यांची प्रकृती पूर्णपणे सुधारली आहे.
या रुग्णाला सह्याद्रि हॉस्पिटल्समध्ये भरती केले तेव्हा त्यांच्या छातीमध्ये गंभीर वेदना होत होत्या आणि प्रचंड प्रमाणात घाम येत होता. तपासण्या केल्यावर याची खात्री पटली की त्यांना हार्ट अटॅक आलेला होता, रक्तामधील एका गुठळीमुळे त्यांच्या धमनीमध्ये (आर्टरी) अडथळा निर्माण झालेला होता. डेक्कन जिमखाना येथील सह्याद्रि सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलचे कार्डिओलॉजी संचालक, डॉ. अभिजित पळशीकर आणि तेथील तज्ञ वैद्यकीय टीमने मेकॅनिकल थ्रोम्बेक्टॉमी ही प्रक्रिया करण्यासाठी सक्शन कॅथेटरचा वापर केला.
प्रक्रियेदरम्यान धमनीमध्ये जिथे अडथळा निर्माण झालेला होता त्या भागात कॅथेटर अतिशय काळजीपूर्वक पोहोचवला गेला व एका स्पेशल व्हॅक्युम पंपच्या साहाय्याने सक्शन लावून गुठळी बाहेर काढण्यात आली. यामुळे हृदय स्नायूमधील रक्तप्रवाहामध्ये लक्षणीय सुधारणा झाली. मायोकार्डियल ब्लश ग्रेड (एमबीजी) मध्ये हे दर्शवण्यात आले. ही नाविन्यपूर्ण सिस्टिम आणि सक्शन इंजिन या दोन्हींचा वापर करून हृदयाच्या रक्तवाहिन्यांमधून गुठळी प्रभावीपणे बाहेर काढली गेली, रक्तप्रवाहामध्ये सुधारणा झाली आणि रुग्णाच्या प्रकृतीमध्ये अजून जास्त गुंतागुंत होण्याचा धोका कमी झाला. कॅथेटर आत सरकवण्यापासून गुठळी काढून टाकण्यापर्यंत संपूर्ण प्रक्रिया फक्त १० मिनिटात पूर्ण झाली. भविष्यात अजून जास्त गुठळ्या निर्माण होऊ नयेत आणि उपचारांमधून जास्तीत जास्त अनुकूल परिणाम मिळावेत यासाठी रुग्णाला औषधे देखील देण्यात आली.
या प्रक्रियेनंतर रुग्णाला छातीमधील वेदनांपासून आराम मिळाला आणि तपासण्यांमधून दिसून आले की, हृदयाला होणारा रक्तपुरवठा पुन्हा सुरळीतपणे सुरु झाला आहे. रुग्णाच्या हृदयाच्या कार्यात सुधारणा झाली, त्यामुळे त्यांची प्रकृती वेगाने सुधारली व तब्येतीमध्ये अजून काही गुंतागुंत होण्याचा धोका कमी झाला. २४ तास रुग्णाला इंटेन्सिव केयर युनिटमध्ये ठेवण्यात आले आणि त्यादरम्यान काहीही समस्या उद्भवली नाही. यानंतर आता पुढे कोणतीही इन्व्हेसिव्ह (ज्यामध्ये शरीरावर चिरा देऊन शस्त्रक्रिया करावी लागेल अशी) प्रक्रिया करण्याचे ठरवण्यात आलेले नाही पण रुग्णाची फॉलो-अप काळजी घेतली जाईल व त्यांची औषधे सुरु राहतील.
या अनोख्या प्रक्रियेबद्दल डेक्कन जिमखाना येथील सह्याद्रि सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलचे कार्डिओलॉजी संचालक, डॉ. अभिजित पळशीकर यांनी सांगितले, “या केसमध्ये सक्शन सक्शन कॅथेटरचा वापर करण्यात आला, हृदयाच्या आजारांवरील उपचारांमध्ये मिळवण्यात आलेले हे एक लक्षणीय यश आहे. मेकॅनिकल ऍस्पिरेशन वापरून धमनीमधील अडथळे काढून टाकण्याची क्षमता हा एक सुरक्षित व प्रभावी उपाय आहे, खासकरून जेव्हा अडथळे जास्त असतात अशा केसेसमध्ये हे खूप उपयोगी आहे.”
त्यांनी पुढे सांगितले, “कोरोनरी एम्बोलिजमवरील उपचारांसाठी सक्शन कॅथेटरचा वापर पहिल्यांदाच करण्यात आला. याआधी पल्मनरी एम्बोलिजम, पेरिफेरल एम्बोलिजम आणि सेरेब्रल एम्बोलिजमवरील उपचारांसाठी या साधनाचा यशस्वीपणे वापर करण्यात आला होता. पण सक्शन कॅथेटर हे कोरोनरी आर्टरीजसाठी डिझाईन करण्यात आले आहे कारण त्या नाजूक, मऊ व लवचिक असतात. सक्शन कॅथेटरमध्ये प्रगत सक्शन क्षमता आहे. याला एफडीएने मान्यता दिली आहे आणि त्यामुळे रुग्णांना त्यांच्या संपूर्ण जीवनकाळात मेटॅलिक स्टेंट्सचा वापर टाळता येतो.”
बऱ्याच वर्षांपासून, हळूहळू जमा होत गेलेले कोलेस्टेरॉल आणि धमन्यांमध्ये अडथळे निर्माण झाल्याने, वयस्क रुग्णांना हार्ट अटॅक येतात, त्याबरोबरीनेच छातीमध्ये वेदना होणे, श्वास घ्यायला त्रास होणे यासारखी लक्षणे दिसू लागतात. युवा रुग्णांच्या बाबतीत आधीच्या निरोगी धमनीमध्ये रक्ताची गुठळी निर्माण झाल्याने हार्ट अटॅक येतात. जेव्हा धमनीच्या भिंतीला चिरा पडतात व आतील मटेरियल बाहेर येते व रक्त त्यामध्ये मिसळते तेव्हा असे होते. अगदी थोड्याच काळात गुठळी तयार होते व ती धमनीला संपूर्णपणे ब्लॉक करून टाकते, यामुळे अचानक हार्ट अटॅक येतो.
म्हणूनच या दोन्ही प्रकारच्या हार्ट अटॅकवरील उपचारांचे दृष्टिकोन वेगवेगळे असतात. गुठळी जर असेल तर ती काढून टाकल्यानंतर स्टेंटची गरज नसते. परंतु याआधीच्या काळात काही मर्यादांमुळे डॉक्टर्स गुठळी पूर्णपणे काढून टाकू शकत नव्हते. गुठळी काढून टाकण्याच्या पारंपरिक पद्धतीमध्ये सिरिंज व कॅथेटरचा वापर केला जातो पण सिरिंजमधील दाब हळूहळू कमी होतो. ही मर्यादा दूर करण्यासाठी सक्शन कॅथेटर हे पंप जोडलेले मेकॅनिकल थ्रोम्बो-सक्शन साधन प्रस्तुत करण्यात आले. या पंपमधून सातत्याने निगेटिव्ह दाब निर्माण केला जातो, त्यामुळे क्लॉट एम्बोलायझेशनला प्रतिबंध घातला जातो आणि संपूर्ण गुठळी अगदी कमी वेळात काढून टाकता येते. यामुळे स्टेंट्सची गरज भासत नाही, रुग्णाला याचे लाभ मिळतात. या प्रक्रियेमध्ये रक्त वाहून जाण्याचे प्रमाण कमी असते. गुठळी काढून टाकणे १००% प्रभावी असल्याने रुग्णाची प्रकृती अधिक वेगाने सुधारते, गुठळीची अधिक हालचाल होण्याचा प्रश्न नसतो त्यामुळे तब्येतीमध्ये अधिक गुंतागुंत होत नाही.
अशाप्रकारची प्रगत प्रक्रिया करून आपल्या रुग्णांना अभिनव व उत्कृष्ट देखभाल सेवा पुरवण्यासाठी सह्याद्रि हॉस्पिटल्स वचनबद्ध आहे. या प्रक्रियेमध्ये मिळालेले यश वैद्यकीय उपचारांमध्ये प्रगती व आमच्या रुग्णांना उपचारांमधून मिळणाऱ्या परिणामांमध्ये सुधारणा घडवून आणण्याप्रती आमची निष्ठा दर्शवते.
