· पहिल्या टप्प्याला पुरंदरमध्ये सुरूवात होण्यासह ४ सप्टेंबर रोजी एमएमएममध्ये १०० हून अधिक शिक्षकांना प्रशिक्षित करण्यात आले; पुण्यातील सर्व १३ ब्लॉक्समध्ये या उपक्रमाचा विस्तार करण्यात येईल, ज्याचा ३,००० हून अधिक शिक्षकांना प्रशिक्षित करण्याचा मनसुबा आहे.
· आदित्य बिर्ला एज्युकेशन ट्रस्टचा उपक्रम उजास जागरूकता, शाश्वता आणि मोफत सॅनिटरी पॅडच्या माध्यमातून किशोरवयीन मुली, महिला व समुदायांमध्ये मासिक पाळीदरम्यान आरोग्याची घ्यावयाची काळजी व स्वच्छतेला चालना देतो.
· २०२१ मध्ये सुरू झाल्यापासून उजासने ५ लाखांहून अधिक किशोरवयीन मुली व मुलांना शिक्षण दिले आहे आणि संपूर्ण महाराष्ट्रात शाश्वत मासिक पाळी व्यवस्थापनासाठी ५० लाखांहून अधिक पॅड्सचे मोफत वाटप केले आहे.
पुणे, ४ सप्टेंबर २०२५ – अद्वैतेश बिर्ला यांनी स्थापन केलेला आदित्य बिर्ला एज्युकेशन ट्रस्टचा उपक्रम उजासने आज पुणे जिल्हा परिषदेसोबत दोन वर्षांच्या सामंजस्य करार (एमओयू) अंतर्गत पुरंदर, पुणे येथे मेन्स्ट्रुअल हेल्थ अँड हायजिन मॅनेजमेंट (एमएचएम) शिक्षक प्रशिक्षण उपक्रमाचा पहिला टप्पा सुरू केला. या दोन तासांच्या ऑनलाइन सत्रात ३० शाळांमधील १०० हून अधिक शिक्षकांना किशोरवयीन मुलींना मासिक पाळी व स्वच्छता व्यवस्थापनाबद्दल मार्गदर्शन करण्यासाठी माहिती आणि कौशल्यांसह सक्षम करण्यात आले. हा पहिला टप्पा मोठ्या प्रयत्नांची सुरुवात आहे, ज्याद्वारे उजासचा पुणे जिल्ह्यातील सर्व १३ ब्लॉकमधील ३,००० हून अधिक शिक्षकांना प्रशिक्षित करण्याचा मनसुबा आहे.
शिक्षक प्रशिक्षणाचा मूळ सामंजस्य करारात समावेश नव्हता, पण शाळांमध्ये मासिक पाळीदरम्यान आरोग्याच्या घ्यावयाच्या काळजीबाबत माहिती देण्यासाठी उजासने हा उपक्रम सुरू केला. पुणे जिल्हा परिषदेच्या प्रबळ पाठिंब्यासह या उपक्रमाने पुणे जिल्ह्यापासून सुरुवात करून महाराष्ट्रातील शालेय यंत्रणांमध्ये एमएचएमचा समावेश करण्यासाठी पाया रचला आहे.
दोन तासांच्या कार्यशाळेमध्ये पुढील गोष्टींवर लक्ष केंद्रित करण्यात आले:
- एमएचएम प्रशिक्षणाद्वारे क्षमता निर्माण करणे: शिक्षकांना उजासच्या मेन्स्ट्रुअल हेल्थ मॅनेजमेंट (मासिक पाळी आरोग्य व्यवस्थापन) सत्रांचे ज्ञान, साधने आणि पद्धतींसह सुसज्ज करण्यात आले होते, ज्यामुळे त्यांना वर्गात अध्यापन करताना आणि दैनंदिन शालेय संवादात मासिक पाळीबाबत आत्मविश्वासाने माहिती देता येईल.
- विद्यार्थ्यांना सतत पाठिंबा देणे: वर्गात शिकवण्याव्यतिरिक्त शिक्षक प्रश्नांची उत्तरे देण्यास, गैरसमज दूर करण्यास आणि सतत मार्गदर्शन करण्यास सुसज्ज होते, कार्यशाळा संपल्यानंतर देखील किशोरवयीन मुलींसाठी ते दीर्घकालीन सहयोगी म्हणून सक्षम झाले.
या उपक्रमाबाबत मत व्यक्त करत उजासच्या प्रमुख पूनम पाटकर म्हणाल्या, “शिक्षक हे परिवर्तनाचे महत्त्वपूर्ण घटक आहेत. भारतात जवळपास २३ टक्के किशोरवयीन मुली मासिक पाळी सुरू झाल्यानंतर शाळा सोडतात, ज्याचे मुख्य कारण कलंकाची भावना, जागरूकतेचा अभाव आणि अपुरी आधार व्यवस्था आहे. शिक्षकांना प्रशिक्षण देऊन आम्ही खात्री घेत आहोत की, शाळेमध्ये मुलींना त्यांच्या मासिक पाळीदरम्यान वगळण्याऐवजी आधार वाटेल असे सुरक्षित वातावरण असेल. शिक्षकांना अचूक, मासिक पाळीसंदर्भात असलेले गैरसमज दूर करणारे ज्ञान देऊन सक्षम केल्याने शाळेमधून विद्यार्थीनींची गळती कमी होण्यास मदत होईल, तसेच उत्तम व उत्साहपूर्ण वर्ग निर्माण होतील, जेथे वि़द्यार्थीनींना पाहिले जात असल्याचे, काळजी घेतली जात असल्याचे व आत्मविश्वासपूर्ण वाटेल. ही कार्यशाळा मासिक पाळीबाबत सामान्य संवादांना चालना देण्यासाठी आणि कायमस्वरूपी बदल घडवून आणण्यासाठी शिक्षकांना सुसज्ज करण्यासाठी जिल्हा स्तरावरील चळवळीची फक्त सुरूवात आहे.”
आपले मत व्यक्त करत पुणे जिल्हा परिषदेचे आयएएस श्री. गजानन पाटील म्हणाले, “पुणे मॉडेल स्कूल उपक्रमांतर्गत जिल्हा परिषदेचा हा उपक्रम मुलींच्या सर्वांगीण विकासाला सार्वजनिक आरोग्य आणि शिक्षणात समाविष्ट करण्याच्या दिशेने महत्त्वाचे पाऊल आहे. किशोरवयीन मुलींना सन्मानाने आणि आत्मविश्वासाने त्यांचे शिक्षण सुरू ठेवता येईल असे सुरक्षित व सहाय्यक वातावरण प्रदान करण्याचा या उपक्रमाचा मनसुबा आहे. हा उपक्रम विद्यार्थी आणि शिक्षकांमध्ये जागरूकता निर्माण करेल, शाळांमध्ये सॅनिटरी पॅडची उपलब्धता सुनिश्चित करेल आणि शिक्षकांना प्राथमिक आधार म्हणून प्रशिक्षित करेल. जिल्हा परिषदेच्या इतर उपक्रमांसह हा उपक्रम वि़द्यार्थीनींचे गळतीचे प्रमाण कमी करण्यास मोठ्या प्रमाणात मदत करेल.”
कार्यशाळेच्या शेवटी शिक्षकांना मासिक पाळीबद्दल खुला, गैरसमज दूर करणारा संवाद करण्यासाठी आणि विद्यार्थ्यांना अचूक माहिती व सहाय्यक पद्धतींसह मार्गदर्शन करण्यासाठी सुसज्ज करण्यात आले. स्वच्छता, पोषण, वेदना व्यवस्थापन आणि मानसिक आरोग्य या क्षेत्रातील कौशल्यांसह शिक्षक आता त्यांच्या शाळांमध्ये मासिक पाळीच्या आरोग्यासाठी दीर्घकालीन समर्थक म्हणून काम करण्यास सक्षम आहेत. किशोरवयीन मुलींना त्यांच्या शिक्षणादरम्यान आत्मविश्वासपूर्ण, काळजी घेत असल्याचे आणि सक्षम वाटावे यासाठी ही शाश्वत प्रयत्नांची सुरूवात आहे.
