जुन्नर /आनंद कांबळे
जुन्नर येथे तालुका न्यायालयाच्या नुतन इमारतीच्या बांधकामासाठी पाया खोदन्याचे काम सुरू असताना श्रीगणेशाची मुर्ती आढळल्याने उत्सुकतेपोटी नागरिकांनी मोठ्या प्रमाणात मुर्ती पहाण्यासाठी गर्दी केली होती.न्यायालयाच्या नुतन इमारतीचे काम सुरू असणाऱ्या परिसराला एतिहासिक संदर्भ असल्याने याठिकाणी उतखनन करताना काहीतरी अवशेष सापडणार याची अटकळ अगोदरच लावली जात होती.जुन्नर शहरात मध्यवस्तीत 20 ते 25 एकर क्षेत्र असलेला भुईकोट किल्ला वा गढी आहे.अजूनही अवशेषरूपात भक्कमपने उभे असलेले 14 टोलेजँग बुरुंज व काही ठिकाणी मातीत ,विटात तर काही ठिकाणी दगडात बांधलेली तटबंदी मुघल काळात जुन्नर शहर महत्त्वाचे ठाणे होते याची साक्ष देते. याला दादोजी कोंडदेव वाडा असेही स्थानिक नागरिक संबोधत होते.तर ब्रिटिशकालीन गॅझेटमध्ये या गढीचा उल्लेख सिटी फोर्ट असा लिखित स्वरूपात आढळतो. आता ज्या ठिकाणी ब्रिटीश काळात न्यायालयाची इमारत उभी आहे त्या ठिकाणी बांधण्यात मराठेशाही वा पेशवे काळात या ठिकाणी श्रीगणेशाचे मंदिर असावे असा कयास आहे. मंदिराच्या ओवऱ्यांच्या पायाचे अवशेष या ठिकाणी होते .तसेच या ठिकाणी आजही असलेल्या परंतु कोरड्या पडलेल्या विहीरीवर मंदिरासमोरील बागेसाठी पाण्यासाठी मोट चालविण्याची व्यवस्था होती असे एतिहासिक संदर्भ सांगितले जातात.**चौकटीसाठी मजकूर–(१) स्थानिक परिसरात असणाऱ्या करड्या रंगाच्या पाषानात बनविलेली तीन फ़ुट उंचीची ,तर दोन फूट रुंदीची तसेच दीड फ़ुट उंचीची चतुर्भुज आसनस्थ अवस्थेत असलेली,हातात आयुधे असलेली ,डावीकडे सोंड असलेली ही मुर्ती आहे. मूर्तीची सोंड लांब असुन ,उजवीकडे असलेल्या दाताचा आकार मात्र मोठा आहे.मुर्तीवर शेंदूर लेपन असावे परंतु आता वर्षानुवर्षे मातीत गाडलेली राहिल्याने मूर्तीला मळकट रंग प्राप्त झाला आहे.(२).अजूनही अवशेषरूपाने उभ्या असलेल्या काही ठिकाणी दगडात बांधलेली तटबंदीत मंदिराच्या स्थापत्यशैलीत वापरले जाणारे नक्षीदार कोरीव काम केलेले चिरे दिसतात. यावरून गढीच्या परिसरात मंदिरे असल्याच्या व ती कालौघात नष्ट झाली असावीत याला दुजोरा मिळतो.
