पुणे,: पश्चिम भारतातील रुग्णालयांची मोठी शृंखला असलेल्या सह्याद्रि हॉस्पिटल्सने जीवन वाचवणारी हृदय प्रत्यारोपण शस्त्रक्रिया यशस्वीपणे करून आज एक महत्त्वपूर्ण टप्पा गाठला. सह्याद्रि सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटल डेक्कन जिमखाना येथे पार पडलेल्या या महत्त्वपूर्ण प्रक्रियेमुळे हृदय प्रत्यारोपणाच्या हॉस्पिटलच्या विक्रमात भर पडली असून हि संख्या आता आठ वर पोहोचली आहे. डॉ. मनोज दुराईराज, मुख्य हृदय प्रत्यारोपण शल्यचिकित्सक आणि सह्याद्रि रुग्णालयातील हृदय व फुफ्फुस प्रत्यारोपण विभागाचे प्रमुख यांच्या नेतृत्वाखालील सर्जिकल टीमने या गंभीर शस्त्रक्रिये दरम्यान असामान्य कौशल्य आणि उमेद दाखवली.
हृदय प्रत्यारोपण शस्त्रक्रियेची प्राप्तककर्ती 27 वर्षीय रुग्ण, अदिती (नाव बदलले आहे), डायबेटिक कार्डिओमायोपॅथीने ग्रस्त होती आणि हृदयविकाराच्या शेवटच्या लढाईशी झुंज देत होती. अदितीच्या हृदयाचे कार्य अतिशय बिघडले होते. ज्यामुळे गंभीर स्वरूपाचा श्वास लागणे, वारंवार हॉस्पिटलमध्ये दाखल होणे आणि लक्षणीयरित्या वजन कमी होणे यासारखी लक्षणे दिसू लागली होती. गेल्या काही वर्षांत इतर सर्व वैद्यकीय उपचार पर्याय संपल्यानंतर, तिच्यासाठी हृदय प्रत्यारोपण हाच एकमेव मार्ग उरला होता. प्रत्यारोपणाशिवाय आदितीची जगण्याची शक्यता फार कमी होती, कारण तिचे हृदय फक्त 20 टक्के कार्यरत होते.
सह्याद्रि रुग्णालयातील वैद्यकीय पथकाने व्यापक तयारी करून योग्य ती खबरदारी घेतल्यानंतरच हृदय प्रत्यारोपणाची शस्त्रक्रिया करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. प्रत्यारोपणासाठी प्राप्तकर्त्याची योग्यता सुनिश्चित करण्यासाठी सर्वसमावेशक इम्यूनोलॉजिकल वर्कअप आयोजित केले गेले. यामध्ये कुठल्याही जंतुसंसर्गाचा अभाव, लसीकरणाचा इतिहास आणि प्रत्यारोपणाच्या प्रक्रियेवर परिणाम करू शकणार्या मूत्रपिंड किंवा यकृत संबंधित रोगांच्या अनुपस्थितीचे मूल्यांकन करणे याचा समावेश होता. याव्यतिरिक्त, दात्याच्या हृदयाच्या कार्यासाठी योग्य परिस्थिती सुनिश्चित करण्यासाठी प्राप्तकर्त्याच्या फुफ्फुसांच्या दाबाची देखील तपासणी केली गेली.
प्रत्यारोपणासाठी लागणारे हृदय एका 40 वर्षीय गृहस्थ विनोद (नाव बदलले आहे) यांनी उदारपणे दान केले होते. ज्यांनी रस्त्यावरील एका अपघातात दुःखदपणे आपला जीव गमावला होता. दात्याचे हृदय अदितीसाठी सुसंगत असल्याचे आढळून आले आणि प्रत्यारोपणाची शस्त्रक्रिया सुरळीतपणे पार पडली. अवयवदात्याचा आणि त्याच्या कुटुंबाचा अवयव दानाचा निर्णय हा वैयक्तिक दुःखात असूनही इतरांना जीवनदान देऊन आपली उदात्त वचनबद्धता दर्शवणारा होता.
यशस्वी हृदय प्रत्यारोपणाबद्दल उत्साह व्यक्त करताना डॉ. मनोज दुराईराज, मुख्य हृदय प्रत्यारोपण शल्यचिकित्सक आणि सह्याद्रि रुग्णालयातील हृदय व फुफ्फुस प्रत्यारोपण विभागाचे प्रमुख, यांनी सांगितले की, “हे यश आमच्या सह्याद्रि हॉस्पिटलमधील वैद्यकीय पथकाच्या कौशल्याचा आणि अतूट बांधिलकीचा पुरावा आहे. आम्ही पूर्ण केलेली हृदय प्रत्यारोपणाची यशस्वी पूर्तता केवळ आपल्या रुग्णांना अत्याधुनिक आरोग्यसेवा आणि जीव वाचवणाऱ्या वैद्यकीय सेवा प्रदान करण्याच्या आमच्या समर्पणाचे प्रदर्शन करत नाही तर वैद्यकीय प्रगतीच्या क्षेत्रातील महत्त्वपूर्ण मैलाचा दगड देखील दर्शवते. जीवन सुधारण्याच्या सामायिक उत्कटतेने प्रेरित असलेल्या आमच्या प्रवीण आरोग्यसेवा तज्ञांच्या पथकाच्या महत्त्वपूर्ण सहकार्यातून, आम्ही अवयवदानाची परिवर्तनीय शक्ती अनेकदा पाहिली आहे. अवयवदानामुळे गरजूंचे जीवन बदलते आणि त्यांना नवीन आशा देते. हे एक निःस्वार्थी कृत्य आहे, जे अनेकांना जीवनाची दुसरी संधी देते. आम्ही सर्वांना नम्रपणे विनंती करतो की त्यांनी अवयवदानाच्या अतुलनीय देणगीचा जरूर विचार करावा आणि इतरांना उज्वल भविष्य देण्याच्या उदात्त प्रयत्नात आमच्यासोबत सामील व्हावे.”
सह्याद्रि हॉस्पिटल्सने हृदय प्रत्यारोपण यशस्वीरित्या पार पाडलेच, पण या अवयव दात्याच्या कुटुंबीयांनी इतर अवयव सुद्धा दान केल्यामुळे शहरातील अन्य रुग्णालयात देखील अनेकांचे प्राण वाचू शकले. अवयवदानाच्या या नि:स्वार्थी कृतीमुळे केवळ जीवदान देणारेरी हृदय प्रत्यारोपण शस्त्रक्रिया तर शक्य झालीच पण त्याचबरोबर यकृत, मूत्रपिंड आणि स्वादुपिंड प्रत्यारोपणाची गरज असलेल्या प्राप्तकर्त्यांना देखील एक नवीन आशा मिळाली.
योग्य अवयव दाता मिळाल्यानंतर आणि सर्व आवश्यक तयारी पूर्ण झाल्याची खात्री केल्यानंतर ही शस्त्रक्रिया 31 मे 2023 रोजी अगदी पहाटेच चालू झाली. वैद्यकीय पथकाचे समर्पण आणि वचनबद्धता, अवयव दात्याची वेळेवर उपलब्धता यामुळे ही तारीख पुण्याच्या वैद्यकीय इतिहासात संस्मरणीय ठरली.
प्रत्यारोपणाच्या टीममध्ये हृदय प्रत्यारोपण शल्यचिकित्सक – डॉ मनोज दुराईराज, डॉ राजेश कौशिश आणि डॉ सुमित अगस्ती. ट्रान्सप्लांट ऍनेस्थेटिस्ट – डॉ शंतनू शास्त्री आणि डॉ प्रिती अदाते. परफ्युजनिस्ट- डॉ प्रशांत धुमाळ आणि डॉ अमर जाधव. ऑपरेशन थिएटरमधील श्री मुकेश अडेली, श्रीमती सुमन आणि मिस पूजा यांचा समावेश होता. श्रीमती शर्मिला पाध्ये आणि श्री अजिंक्य बोराटे यांचा हृदय प्रत्यारोपण समन्वयक म्हणून समावेश होता.
