राजेशाही जीवनशैली, राजा चार्ल्सपेक्षा श्रीमंत भारतीय पत्नी; 5 कारणांमुळे गेली सत्ता
यूकेच्या लेबर पार्टीने देशाच्या सार्वत्रिक निवडणुकीत विजय मिळवून, हाऊस ऑफ कॉमन्समध्ये कामकाजाच्या बहुमतासाठी 326 जागांचा उंबरठा ओलांडून सत्तेत प्रवेश केला.केयर स्टारमर हे ब्रिटनचे पुढचे पंतप्रधान असतील आणि त्यांच्या मध्यभागी लेबर पार्टीने संसदीय निवडणुकीत प्रचंड बहुमत मिळवण्याची अपेक्षा केली आहे, ऋषी सुनक यांच्या पक्षाचा पराभव करून 14 वर्षांच्या अशांत कंझर्व्हेटिव्ह सरकारचा शेवट केला.
ब्रिटनमध्ये झालेल्या निवडणुकीचा निकाल जवळपास हाती आला आहे. १४ वर्षांपासून सत्तेत असलेल्या कंझर्व्हेटीव्ह पक्षाला ब्रिटिशांनी सत्तेबाहेर फेकले आहे. तर लेबर पार्टीला३२५ पार नेऊन ठेवले आहे.भारताशी संबंध असलेल्या ऋषी सुनक यांचा दारुण पराभव झाला आहे. ब्रिटनमध्ये एक्झिट पोल खरे ठरले असून सुनक यांचा पक्ष आतापर्यंत १११ जागाच जिंकू शकला आहे.
आतापर्यंत आलेल्या निकालानुसार लेबर पार्टी ४०५ जागा जिंकली आहे. ६५० पैकी ६२४ जागांचे निकाल जाहीर झाले आहेत. लेबर पार्टीला सत्तेत येण्यासाठी १४ वर्षांचा वनवास सहन करावा लागला आहे. याचबरोबर लिबरल डेमोक्रेट्सने ६० जागा, स्कॉटीश नॅशनल पार्टीने सात आणि रिफॉर्म युकेने चार जागा जिंकल्या आहेत. तर ग्रीन पार्टीने एकच जागा जिंकली आहे.धक्कादायक निकालामध्ये ब्रिटनच्या माजी पंतप्रधान लिझ ट्रस यांचा समावेश आहे. त्यांना पश्चिम नॉरफॉकमध्ये पराभत व्हावे लागले होते. सुनक यांच्यापूर्वी त्या पंतप्रधान होत्या. ऋषी सुनक मात्र उत्तर इंग्लंडमधून विजयी झाले आहेत. सुनक यांनी पत्रकार परिषद घेऊन आपली हार स्वीकार केली आहे. तसेच पराभवाची जबाबदारी घेतली आहे. हाऊस ऑफ कॉमन्समध्ये 650 खासदार असतात. बहुमताचे सरकार स्थापन करण्यासाठी पक्षाला 326 जागांची आवश्यकता असते. पराभवाचे संकेत मिळाल्यानंतर पंतप्रधान ऋषी सुनक यांनी राजीनामा देण्याची घोषणा केली आहे.ब्रिटनच्या निकालांवरून स्कॉटलंडमध्येही लेबर पार्टीच्या नेत्यांनी सरकार उलथविले जाणार असल्याचा दावा केला आहे. २०२६ मध्ये तिथेही निवडणुका होणार आहेत. यावेळी लेबर पार्टी ३० हून अधिक जागा जिंकेल असा दावा स्कॉटीश नेते अनस अन्वर यांनी केला आहे.
राजेशाही जीवनशैली, राजा चार्ल्सपेक्षा श्रीमंत भारतीय पत्नी; 5 कारणांमुळे गेली सत्ता
दिनांक 25 ऑक्टोबर 2022, ऋषी सुनक यांनी पत्नी आणि कुत्र्यासह ब्रिटनच्या पंतप्रधानांचे निवासस्थान 10 डाउनिंग स्ट्रीटवर पहिले पाऊल टाकले. पक्षातील कलहामुळे त्यांना पंतप्रधानपद मिळाले.बरोबर 620 दिवसांनंतर, 5 जून 2024 रोजी, सुनक लंडनमधील त्याच 10 डाउनिंग स्ट्रीटमधून आपल्या कुटुंबासह बाहेर येतील आणि आपला पराभव स्वीकारतील. त्यांच्या कंझर्व्हेटिव्ह पक्षाचा तब्बल 14 वर्षांनंतर निवडणुकीत पराभव झाला आहे. ज्या पक्षांतर्गत कलहाने त्यांना सत्तेवर आणले, तोच कलह यामागील कारण सांगितले जात आहे.
निवडणुकीपूर्वीच सरकारमध्ये राजीनाम्यांची लाट आली होती. वर्षभरात 3 मंत्री आणि 78 खासदारांनी राजीनामे देऊन निवडणूक लढवण्यास नकार दिला होता. सलग 14 वर्षे सत्तेत असलेल्या कंझर्व्हेटिव्ह पक्षाची अवस्था अशी कशी झाली, की सुनक यांनी त्यांच्या पंतप्रधानपदाच्या कारकिर्दीत अशा कोणत्या चुका केल्या की, पक्षाला अशा दारुण पराभवाला सामोरे जावे लागले?
पहिले कारण- सुनक यांचे विलासी जीवन
जुलै 2023 मध्ये, सुनक स्कॉटलंडच्या दौऱ्यावरून परतल्यानंतर बीबीसी रेडिओला मुलाखत देत होते. मग प्रस्तुतकर्त्याने त्यांना एक प्रश्न विचारला – तुम्ही नेहमी हवामान बदल थांबवण्याबद्दल बोलता. दुसरीकडे, देशांतर्गत प्रवास करण्यासाठी खाजगी जेट देखील वापरतात. याचा परिणाम कार्बन उत्सर्जनावरही होतो.
या प्रश्नावर सुनक संतापले. ते म्हणाले- मला माझ्या वेळेचा सदुपयोग करायचा आहे. या प्रश्नावर प्रश्नचिन्ह न ठेवता त्यावर उपाय सांगितल्यास बरे होईल.
सुनक यांच्या महागड्या जीवनशैलीवर प्रश्नचिन्ह उपस्थित होण्याची ही पहिलीच वेळ नव्हती. ते अर्थमंत्री असतानाही त्यांच्या महागड्या जीवनशैलीमुळे त्यांच्यावर अनेकदा टीका झाली होती. 2020 मध्ये ते 20 हजार रुपयांच्या कॉफी मगसोबत दिसले होते.
सुनक यांनी 2022 मध्ये एका आठवड्यात खासगी जेट प्रवासासाठी 5 कोटी रुपयांहून अधिक सरकारी पैसे खर्च केले होते. त्यामुळे करदात्यांच्या पैशांची उधळपट्टी केल्याचा आरोप विरोधक करत होते.
ब्रिटनमधील जनता महागाईच्या झळा सोसत असून ऋषी सुनक हे सर्वसामान्यांच्या पैशावर चैनीचे जीवन जगत असल्याचा मुद्दा विरोधकांनी अनेकवेळा उपस्थित केला आहे. त्याच वेळी, सुनक यांच्या पत्नीला ब्रिटनच्या बिल गेट्स म्हटले जाते. ऋषी सुनक यांची पत्नी अक्षता मूर्ती ब्रिटनच्या सर्वात श्रीमंत महिला आहे.
संडे टाइम्सच्या रिपोर्टनुसार, सन 2023 मध्ये सुनक आणि अक्षता यांच्या संपत्तीत 1200 कोटी रुपयांची वाढ झाली आहे. त्यांची एकूण संपत्ती 68 हजार कोटी रुपयांवर गेली. सुनक आणि अक्षता हे ब्रिटनच्या महाराजांपेक्षा श्रीमंत आहेत.
अक्षता मूर्ती या आयटी कंपनी इन्फोसिसचे संस्थापक नारायण मूर्ती यांच्या कन्या आहेत. अक्षता यांची इन्फोसिसमध्ये 0.91 टक्के हिस्सेदारी आहे. त्याची किंमत अंदाजे 4.5 हजार कोटी रुपये आहे.
लेबर पार्टीने सुनक आणि त्यांच्या पत्नीच्या संपत्तीतील वाढ हा निवडणुकीतील महत्त्वाचा मुद्दा बनवला. मजूर पक्षानेही अक्षता मूर्ती यांच्यावर करचुकवेगिरीचे आरोप केले आहेत. सुनक पंतप्रधान असतानाही त्यांच्यावर हा आरोप करण्यात आला होता.
वास्तविक, ऋषी सुनक यांच्याशी लग्न करूनही अक्षता मूर्तींनी त्यांचे भारतीय नागरिकत्व सोडलेले नाही. यामुळे त्यांना ब्रिटनबाहेरील कमाईवर कोणताही कर भरावा लागत नाही. सुनक यांच्या पक्षातही या मुद्द्यावरून प्रश्न उपस्थित झाले आहेत.
गेल्या वर्षी ब्रिटीश संसदेत अक्षता मूर्तींची मालमत्ता आणि कर चुकवेगिरीचा मुद्दा उपस्थित झाला होता. यानंतर सुनक यांना संसदेत यासंबंधीच्या प्रश्नांची उत्तरे द्यावी लागली.
संसदेत हा मुद्दा उपस्थित केल्यानंतर आयटी कंपनी इन्फोसिसच्या शेअर्समध्ये 10 टक्क्यांची मोठी घसरण झाली. यामुळे अक्षता मूर्तींना एका दिवसात सुमारे 500 कोटी रुपयांचे नुकसान झाले आहे.
द गार्डियनच्या म्हणण्यानुसार, लोक सुनक यांच्या दैनंदिन जीवनात त्यांच्या संपत्तीची झलक पाहत राहिले. यामुळे लोकांच्या मनात शंका निर्माण झाली की सुनक त्यांच्या समस्या समजून घेऊ शकत नाहीत. जे त्यांच्या पराभवाचे प्रमुख कारण ठरले.
दुसरे कारण – अर्थव्यवस्था बनली गळ्याचा फास
ब्रिटनमधील कराचे दर 70 वर्षांतील सर्वोच्च आहेत. जनतेवर खर्च करण्यासाठी सरकारकडे पैसा नाही. पण ही परिस्थिती कशी निर्माण झाली? हे जाणून घेण्यासाठी 4 वर्षे मागे जाऊया…
वर्ष 2020… जग कोरोनाच्या जाळ्यात अडकले होते. यातून सुटण्यासाठी ब्रिटीश सरकार एक योजना आखते. अर्थव्यवस्था रुळावर आणण्यासाठी 280 अब्ज पौंड म्हणजेच 29 लाख कोटी रुपये खर्च करते.
त्यावेळी सुनक हे अर्थमंत्री होते, पंतप्रधान नव्हते. संपूर्ण योजना त्यांनीच बनवली होती. मात्र, सरकारने हे पैसे स्वत:च्या खिशातून दिले नाही. त्यासाठी कर्ज घेण्यात आले. यामागील कल्पना अशी होती की हे कर्ज अत्यंत कमी व्याजदराने 0.1% दराने घेतले गेले होते आणि अर्थव्यवस्था रुळावर येताच त्याची परतफेड केली जाईल. मग असं काही घडलं की ज्याची कोणालाच अपेक्षा नव्हती…
रशियाने युक्रेनवर आक्रमण केले…
त्या बदल्यात अमेरिकेच्या नेतृत्वाखालील युरोपीय देशांनी रशियाकडून तेल आणि वायू खरेदी करणे बंद केले. त्याचा परिणाम असा झाला की तेथे गॅस आणि तेलाच्या किमती गगनाला भिडू लागल्या. महागाई दर 5% पेक्षा जास्त वाढला. लोकांना जीवनावश्यक वस्तू खरेदी करणे कठीण झाले आहे.
या ऊर्जा संकटाचा सामना करण्यासाठी सरकारने नंतर कर्ज घेतले आणि 400 अब्ज पौंड खर्च केले. वाढत्या महागाईला तोंड देण्यासाठी ब्रिटनच्या सेंट्रल बँकेने व्याजदरात वाढ केली. यामुळे महागाई कमी झाली पण ब्रिटिश सरकारने घेतलेल्या कर्जावरील व्याजात वाढ झाली. व्याजदर 5% पेक्षा जास्त झाले.
सुनक यांचे सरकार दरवर्षी 40 अब्ज पौंड कर्ज परतफेड करत होते, जे वाढून 100 अब्ज पौंड झाले. व्याजदरात वाढ झाल्यामुळे लोकांच्या गरजा, देशाची सुरक्षा आणि आरोग्य व्यवस्थेवर खर्च करण्यासाठी सरकारकडे पैसा संपू लागला. त्यामुळे सुनक सरकारने जनतेवर होणारा खर्च कमी केला. त्यामुळे जनतेचा रोष वाढला. या निवडणुकीत सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा अर्थव्यवस्थेचा आहे.
तिसरे कारण- पक्षातील अंतर्गत कलह, 5 वर्षात 4 पंतप्रधान झाले
23 जून 2016 रोजी यूकेमध्ये सार्वमत घेण्यात आले. यामध्ये 52% लोकांनी ब्रेक्झिटला पाठिंबा दिला तर 48% लोकांनी विरोध केला. याला पाठिंबा देणाऱ्यांचा असा विश्वास होता की ब्रिटन युरोपियन युनियनचा सदस्य असल्यामुळे त्यांच्या देशात बाहेरच्या लोकांची (स्थलांतरितांची) संख्या वाढत आहे. बाहेरचे लोक त्यांच्या नोकऱ्या खात आहेत.
ब्रेक्झिटच्या निर्णयानंतर लगेचच तत्कालीन पंतप्रधान डेव्हिड कॅमेरून यांनी पंतप्रधानपद सोडले. ब्रेक्झिटबाबत त्यांची विचारसरणी पार्टी लाइनपेक्षा वेगळी होती. कंझर्व्हेटिव्ह पक्षातील बहुतेक नेत्यांना ब्रेक्झिट हवे होते.
31 जानेवारी 2020 रोजी, ब्रिटीश घड्याळ रात्री 12 वाजता धडकले, ब्रिटन युरोपियन युनियन (EU) पासून वेगळे झाले. कंझर्व्हेटिव्ह पक्षाच्या थेरेसा मे ब्रिटनच्या पंतप्रधान झाल्या. त्यांना देशाची अर्थव्यवस्था कमकुवत होणार नाही अशा पद्धतीने ब्रेक्झिटची अंमलबजावणी करायची होती.
खरं तर, युरोपियन युनियनचा सदस्य असल्याने, ब्रिटनला युरोपियन देशांसोबतच्या व्यापारात अनेक सवलती मिळत होत्या. ब्रेक्झिटनंतर ते संपणार होते, पण ब्रेक्झिटच्या अटींवर थेरेसा मे यांना त्यांच्याच पक्षाकडून पाठिंबा मिळाला नाही, विरोधक तर सोडा. पक्ष दुफळीत विभागला गेला आणि थेरेसा मे यांना राजीनामा द्यावा लागला.
बोरिस जॉन्सन यांना नेतृत्व मिळाले
थेरेसा मे यांच्यानंतर ब्रिटनची सत्ता बोरिस जॉन्सन यांच्याकडे आली. ब्रेक्झिट दरम्यान त्यांनी स्थलांतरितांविरोधात बरीच विधाने केली होती. तथापि, बोरिस देखील जास्त काळ सत्तेत राहू शकले नाहीत. एकामागून एक घोटाळ्यात ते अडकू लागले. 2020 मध्ये, जेव्हा लॉकडाऊनमुळे जगातील लोक आणि ब्रिटन त्यांच्या घरात बंदिस्त होते, तेव्हा बोरिस जॉन्सन पंतप्रधान कार्यालयात पार्टी करत होते.
बोरिस यांच्या पत्नीने त्यांच्या 56 व्या वाढदिवसानिमित्त ही पार्टी आयोजित केली होती. त्यात ऋषी सुनक आणि जॉन्सन गटाचे अनेक कंझर्वेटिव्ह नेते उपस्थित होते. हे प्रकरण संसदेत मांडले असता जॉन्सन यांनी सर्व आरोप फेटाळून लावले. यानंतर त्यांच्यावर चार वेळा संसदेची दिशाभूल केल्याचा आरोप झाला.
याशिवाय बोरिस जॉन्सन यांच्यावर लैंगिक शोषणाचा आरोप असलेल्या व्यक्तीला डेप्युटी चीफ व्हीप बनवल्याचाही आरोप होता. बोरिस यांनी आपल्या बचावात सांगितले की, मला आरोपांबद्दल माहिती नाही. मात्र ते खोटे सिद्ध झाले.
बोरिस जॉन्सनवर राणी एलिझाबेथ यांचे पती प्रिन्स फिलिप यांच्या अंत्यसंस्काराच्या आधी दारू पिऊन पार्टी केल्याचा आरोप होता. हे उघड झाल्यानंतर त्यांच्या पक्षातील बडे नेते त्यांच्यापासून दुरावले. पक्षात फूट वाढू लागली. 2022 मध्ये त्यांना राजीनामा द्यावा लागला होता.
लिझ ट्रसच्या यू टर्नमुळे भारतीय पंतप्रधान झाले
बोरिस जॉन्सननंतर लिझ ट्रस यांना ब्रिटनची कमान मिळाली. तोपर्यंत ब्रिटनची अर्थव्यवस्था सर्वात वाईट टप्प्यावर पोहोचली होती. ट्रस यांनी कर न वाढवता ते पुन्हा रुळावर आणण्याचे आश्वासन दिले. पण तसे झाले नाही, त्यांनी मिनी बजेट सुरू केले आणि कर वाढवले.
त्यामुळे ब्रिटनची अर्थव्यवस्था कोलमडायला लागली. प्रचंड टीकेनंतर त्यांना त्यांच्या मिनी बजेटबाबत यू-टर्न घ्यावा लागला. त्यांनी पंतप्रधानपदाचा 44 दिवसांत राजीनामा दिला. लिझ ट्रस यांच्या राजीनाम्यानंतर ऋषी सुनक यांनी पंतप्रधानपदाची सूत्रे हाती घेतली.
ऋषी सुनक हे पक्षाच्या नेत्यांची पहिली पसंती कधीच नव्हते. त्यांच्या धोरणांवर पक्षांतर्गत अनेक वेळा प्रश्न उपस्थित झाले आहेत. सुनक यांच्या धोरणांवर प्रश्न उपस्थित करत त्यांच्या तीन मंत्र्यांनी राजीनामा दिला होता. पक्षातील फूट चव्हाट्यावर आल्यानंतर त्यांनी सहा महिने अगोदर निवडणुका जाहीर केल्या.
चौथे कारण- सत्ताविरोधी लाट
पंतप्रधान ऋषी सुनक यांचा कंझर्व्हेटिव्ह पक्ष गेल्या 14 वर्षांपासून सत्तेत आहे. पक्षाने गेल्या 14 वर्षात आतापर्यंत 5 पंतप्रधान केले आहेत. 2010 मध्ये डेव्हिड कॅमेरून कंझर्व्हेटिव्ह पक्षाकडून पंतप्रधान म्हणून विजयी झाले. त्यानंतर 2015 मध्ये त्यांच्या नेतृत्वाखाली पक्षाने दुसरा विजय संपादन केला.
थेरेसा मे यांनी 7 जून 2019 रोजी पंतप्रधानपदाचा राजीनामा दिला, बोरिस जॉन्सन यांनी 6 सप्टेंबर 2022 रोजी पंतप्रधानपदाचा राजीनामा दिला. 5 वर्षांचा कार्यकाळ कोणीही पूर्ण करू शकले नाही. पंतप्रधानांच्या वारंवार होणाऱ्या बदलांमुळे कंझर्व्हेटिव्ह पक्षावरील जनतेचा विश्वासही कमी झाला.
कंझर्व्हेटिव्ह पक्षावर जनतेचा अविश्वास निर्माण झाला. त्यामुळे लोकांमध्ये सत्ताविरोधी लाट निर्माण झाली होती.
पाचवे कारण- नायजेल फॅरेज ज्यांनी सुनक यांची मते कापली
नोव्हेंबर 2018 मध्ये, नवीन ‘रिफॉर्म यूके’ पक्षाने ब्रिटिश राजकारणात प्रवेश केला. या पक्षाचे नेते कट्टरपंथी नेते नायजेल फॅरेज आहेत. ब्रेक्झिटच्या वेळी त्यांनी खूप हेडलाइन केल्या. जरी सनक यांच्या कंझर्व्हेटिव्ह पक्षाकडून ब्रेक्झिट होत असले तरी त्याची संपूर्ण कमान नायजेल फॅरेजकडे होती. त्यांची संपूर्ण मोहीम युरोपियन युनियनमधून बाहेर पडण्याच्या समर्थनात होती.
कंझर्व्हेटिव्ह आणि रिफॉर्म यूके या दोन्ही पक्षांची धोरणे जवळपास सारखीच आहेत. नायजेल फॅरेजची वाढती लोकप्रियता सुनक यांच्यासाठी मोठी डोकेदुखी ठरली. स्वत:च्या लोकप्रियतेला घाबरून सुनक यांनी नियोजित वेळेच्या 6 महिने आधी निवडणुका घेतल्या. मात्र, असे असूनही ते रिफॉर्म यूके पक्षाला मते कमी करण्यापासून रोखू शकले नाहीत.
