‘रेसिफ्रेश टी.आर.’ किंवा ‘रिलाइफ’ या नावाने विकले जाणारे कोणतेही कफ सिरप वापरू नये.
हे सिरप विक्रीसाठी आढळल्यास स्थानिक एफडीए कार्यालयाला किंवा जवळच्या पोलिस ठाण्यात तात्काळ कळवावे
पुणे-खोकल्यावर उपचारासाठी वापरल्या जाणाऱ्या दोन कंपन्यांच्या कफ सिरपमध्ये धोकादायक रसायन ‘डायथिलीन ग्लायकॉल’ प्रमाणापेक्षा जास्त आढळल्याचे उघड झाल्यानंतर महाराष्ट्र अन्न व औषध प्रशासनाने (FDA) मोठी कारवाई केली आहे. ‘रेडनेक्स फार्मास्युटिकल्स प्रा. लि.’ आणि ‘शेप फार्मा प्रा. लि.’ या गुजरातमधील दोन कंपन्यांच्या सिरपमध्ये हे विषारी रसायन आढळले असून, एफडीएकडून 13 लाख रुपयांचा कफ सिरप साठा जप्त करण्यात आला असून, त्याची विक्री आणि वितरण तातडीने थांबविण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत.एफडीएने तातडीने हालचाल करत ‘रेसिफ्रेश टी.आर.’ आणि ‘रिलाइफ’या कफ सिरपवर कारवाई केली. पुण्यातील साठ्यांवर छापे टाकून अंदाजे 13 लाख रुपयांचा साठा जप्त करण्यात आला. याशिवाय, संबंधित कंपन्यांना विक्री, वितरण आणि पुरवठा तात्काळ थांबविण्याचे लेखी आदेश देण्यात आले.
या प्रकरणामुळे केवळ औषध उत्पादक कंपन्यांमध्येच नव्हे, तर वैद्यकीय क्षेत्रातही मोठी खळबळ उडाली आहे. ‘रेडनेक्स फार्मास्युटिकल्स प्रा. लि.’ आणि ‘शेप फार्मा प्रा. लि.’ या गुजरातमधील दोन कंपन्यांच्या सिरपमध्ये हे विषारी रसायन आढळले असून, ही कारवाई सार्वजनिक आरोग्याच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाची असल्याचे अधिकाऱ्यांनी सांगितले.एफडीएकडून अलीकडेच पुणे विभागातून विविध कफ सिरपचे नमुने तपासणीसाठी पाठविण्यात आले होते. या नमुन्यांपैकी दोन कंपन्यांच्या सिरपमध्ये डायथिलीन ग्लायकॉलचे प्रमाण अत्याधिक असल्याचे प्रयोगशाळेच्या अहवालातून समोर आले. हे रसायन अत्यंत विषारी असून, मानवाच्या मूत्रपिंड, यकृत आणि मज्जासंस्थेवर गंभीर परिणाम करू शकते. काही प्रकरणांत या रसायनामुळे मृत्यूसुद्धा होऊ शकतो, असे वैद्यकीय तज्ज्ञांचे मत आहे.
महाराष्ट्र राज्य अन्न व औषध प्रशासनाचे औषध नियंत्रक डी.आर. गव्हाणे यांनी सांगितले की, या दोन्ही उत्पादनांना दर्जाहीन आणि मानवासाठी धोकादायक घोषित करण्यात आले आहे. त्यामुळे राज्यभरातील सर्व वितरक, घाऊक व्यापारी, विक्रेते, तसेच दवाखाने आणि डॉक्टरांना ही उत्पादने विकणे अथवा वापरणे पूर्णपणे बंद करण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत. या कफ सिरपच्या संबंधित बॅचचा साठा जर कोणाकडे असेल, तर तो स्थानिक एफडीए अधिकाऱ्यांना तातडीने कळवावा. अन्यथा त्यावर कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल. एफडीएच्या तपासानुसार, दोन्ही कंपन्यांची उत्पादन केंद्रे गुजरात राज्यात आहेत, मात्र त्यांचा साठा पुण्यातील घाऊक बाजारात आणि वितरकांकडे उपलब्ध होता. या ठिकाणी झडती घेऊन नमुने गोळा करण्यात आले. प्राथमिक तपासणीनंतर हा साठा जप्त करण्यात आला असून, आणखी ठिकाणीही तपास सुरू आहे.
डायथिलीन ग्लायकॉल हे औद्योगिक वापरासाठी वापरले जाणारे रसायन असून, ते कूलंट, अँटीफ्रिझ, ब्रेक फ्लुइड आणि इतर औद्योगिक द्रवांमध्ये वापरले जाते. हे रसायन मानवासाठी विषारी आहे आणि औषधांमध्ये त्याचा वापर अत्यल्प प्रमाणातसुद्धा घातक ठरू शकतो. कफ सिरप तयार करताना ग्लिसरीन किंवा प्रोपिलीन ग्लायकॉल यांचा वापर सॉल्व्हेंट म्हणून केला जातो. मात्र, काही वेळा उत्पादन प्रक्रियेत निष्काळजीपणा झाल्यास डायथिलीन ग्लायकॉल मिसळला जाण्याची शक्यता असते. यामुळे मानवी शरीरात गंभीर विषबाधा होऊ शकते. पूर्वीही या रसायनामुळे अनेक देशांमध्ये मोठे घोटाळे आणि मृत्यूच्या घटना घडल्या आहेत. त्यामुळे औषध निर्मितीत यावर कडक नियंत्रण ठेवले जाते.
एफडीएकडून नागरिकांना आवाहन करण्यात आले आहे की, ‘रेसिफ्रेश टी.आर.’ किंवा ‘रिलाइफ’ या नावाने विकले जाणारे कोणतेही कफ सिरप वापरू नये. तसेच, हे सिरप विक्रीसाठी आढळल्यास स्थानिक एफडीए कार्यालयाला किंवा जवळच्या पोलिस ठाण्यात तात्काळ कळवावे. एफडीएचे पुणे विभागाचे सहआयुक्त गिरीश हुकरे यांनी सांगितले की, ही कारवाई सार्वजनिक आरोग्याच्या सुरक्षेसाठी करण्यात आली आहे. आम्ही विविध ठिकाणांहून नऊ वेगवेगळ्या कफ सिरपचे नमुने तपासणीसाठी पाठवले होते. त्यापैकी दोन नमुन्यांमध्ये हे विषारी रसायन आढळल्याने कारवाई अपरिहार्य ठरली.
दोन्ही कंपन्यांविरुद्ध औषध व सौंदर्यप्रसाधने कायदा 1940 अंतर्गत गुन्हे दाखल करण्याची प्रक्रिया सुरू आहे. या कंपन्यांच्या उत्पादन प्रक्रियेची तपासणी, वापरलेले कच्चे साहित्य, पुरवठादार आणि गुणवत्ता तपासणी प्रणाली याबाबत एफडीए सखोल चौकशी करत आहे. दरम्यान, पुण्यातील वितरक आणि घाऊक विक्रेत्यांकडील साठे जप्त करण्याची मोहीम सुरू असून, एफडीएचे पथक संपूर्ण राज्यभरातील औषध वितरण केंद्रांची तपासणी करत आहे. या घटनेमुळे औषध निर्मात्यांमध्ये सावधगिरी बाळगण्याची गरज अधोरेखित झाली आहे.
एफडीए अधिकारी म्हणाले की, औषधांच्या गुणवत्तेच्या बाबतीत राज्य सरकार कोणतीही तडजोड करणार नाही. रुग्णांच्या आरोग्याशी खेळ करणाऱ्यांवर कठोर कारवाई केली जाईल. नागरिकांनीही अधिकृत परवानाधारक कंपन्यांची उत्पादनेच वापरावीत. या घटनेनंतर पुणे तसेच राज्यातील वैद्यकीय क्षेत्रात सतर्कता वाढवण्यात आली आहे. सर्व औषध वितरकांना गुणवत्तेचे प्रमाणपत्र आणि प्रयोगशाळेचा अहवाल सादर करण्याचे आदेश देण्यात आले आहेत.
