राहुलजी, बलिदान मोठे, त्याग मोठा मग पक्ष का होतोय छोटा ?

पुणे- महाराष्ट्रात एकेकाळी एक प्रबळ शक्ती असलेल्या काँग्रेसला आता पारंपारिक समर्थन आधाराच्या मूक पण सतत ऱ्हासाचा सामना करावा लागत आहे कारण एकेकाळी पक्षाचा कणा असलेल्या अनेक निष्ठावंत कुटुंबांची नवीन पिढी एकतर प्रतिस्पर्ध्यांशी जुळवून घेत आहे किंवा सक्रिय राजकारणातून माघार घेत आहे.
या बदलामुळे काँग्रेसची संघटनात्मक खोली कमकुवत होत आहे आणि या वर्षी होणाऱ्या महत्त्वाच्या स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकांपूर्वी त्यांच्या अडचणी वाढत आहेत..
गेल्या वर्षी, विधानसभा निवडणुकीत पक्षाला सर्वात वाईट पराभवाचा सामना करावा लागला, २८८ सदस्यांच्या सभागृहात फक्त १६ जागा जिंकल्या. शिवसेना (यूबीटी) आणि राष्ट्रवादी (सपा) सोबत युती करून त्यांनी १०१ जागा लढवल्या.
अलिकडच्या काही महिन्यांत, काँग्रेसशी दीर्घकालीन संबंध असलेल्या कुटुंबांच्या नेत्यांनी असे पाऊल उचलले आहे की, एकेकाळी वचनबद्ध असलेल्या पायावर पक्षाचे कमी होत चाललेले आकर्षण दिसून येते.पक्षाशी वचनबद्ध राहिलेल्या शेवटच्या निष्ठावंत कुटुंबांपैकी एक असलेले ज्येष्ठ काँग्रेस सदस्य अनंत गाडगीळ यांनी अनेक दशकांपासून संघटनेशी संबंधित असलेल्या दुसऱ्या पिढीतील कुटुंबांच्या पलायनाच्या वाढत्या संख्येबद्दल चिंता व्यक्त केली.पक्षाशी वचनबद्ध राहिलेल्या शेवटच्या निष्ठावंत कुटुंबांपैकी एक असलेले ज्येष्ठ काँग्रेस सदस्य अनंत गाडगीळ यांनी अनेक दशकांपासून संघटनेशी संबंधित असलेल्या दुसऱ्या पिढीतील कुटुंबांच्या पलायनाच्या वाढत्या संख्येबद्दल चिंता व्यक्त केली.तिसऱ्या पिढीतील राजकारणी असलेल्या गाडगीळ यांनी पीटीआयला सांगितले की, काँग्रेस विचारसरणीशी खोलवर रुजलेले व्यक्ती म्हणून त्यांना १३९ वर्षे जुन्या पक्षाच्या भविष्याची चिंता होती.
केंद्रीय मंत्रिमंडळातील त्यांच्या वडिलांच्या (बॅरिस्टर विठ्ठलराव गाडगीळ) सहकाऱ्यांची मुले आणि इतर अनेक जण काँग्रेस सोडून भाजपमध्ये सामील झाले आहेत हे पाहून त्यांना अस्वस्थ वाटले.
महाराष्ट्रात माजी केंद्रीय मंत्री मिलिंद देवरा यांनी २०२४ मध्ये काँग्रेस सोडली आणि आता ते शिवसेनेचे खासदार आहेत. सांगलीमध्ये, कट्टर काँग्रेसी शिवाजीराव देशमुख यांचे पुत्र सत्यजित देशमुख भाजपमध्ये सामील झाले.”विडंबना पहा. शिवाजीराव देशमुख यांना कौन्सिलच्या अध्यक्षपदावरून बेकायदेशीरपणे काढून टाकण्यासाठी इतर पक्षांशी हातमिळवणी करणाऱ्या भाजपने नंतर त्यांच्या मुलाला आमदार केले. धुळ्यात, कट्टर काँग्रेसी रोहिदास पाटील यांचे पुत्र कुणाल पाटील यांनी अलीकडेच भाजपमध्ये प्रवेश केला.
“पुण्यात, काँग्रेसने त्यांना योग्य बक्षीस दिले नाही असा दावा करून दुसरे काँग्रेसी आणि माजी मंत्री अनंतराव थोपटे यांचे पुत्र संग्राम थोपटे यांनी भाजपमध्ये प्रवेश केला. काँग्रेसचे दिग्गज वसंतदादा पाटील यांच्या नात राजश्री पाटील यांनीही भाजपमध्ये प्रवेश केला,” असे गाडगीळ म्हणाले.
ज्येष्ठ नेते बाळासाहेब थोरात यांचे पुतणे आणि एकेकाळी राहुल गांधींचे जवळचे मानले जाणारे सत्यजित तांबे केवळ स्वतंत्र आमदार झाले नाहीत ते सर्व पारंपारिक काँग्रेसी कुटुंबातील होते,” असे माजी आमदारांनी नमूद केले.काँग्रेस नेते शिवराज पाटील यांच्या सून अर्चना पाटील २०२४ च्या विधानसभा निवडणुकीपूर्वी भाजपमध्ये गेल्या आणि लातूर शहरातून काँग्रेसचे अमित देशमुख यांच्या विरोधात निवडणूक लढवली.
गाडगीळ म्हणाले की, गेल्या काही वर्षांत काँग्रेसमध्ये दृष्टिकोन बदलला आहे जो निष्ठावंतांना तसेच कार्यकर्त्यांना आवडत नाही.
“पक्षातील निष्ठावंतांमध्ये अशी भावना वाढत आहे की बाहेरच्या पक्षातील नेत्यांना कॅाग्रेसमधे येताच लगेच बक्षीस दिले जाते. ते असे निदर्शनास आणून देतात की महाराष्ट्रात गेल्या १०-१२ वर्षांत, ज्यांनी पूर्वी काँग्रेस सोडली त्यातील अनेकांना महत्त्वाची पदे देण्यात आली होती. (निवडणूक) उमेदवारांची चुकीची निवड हा एक मुद्दा आहे. निष्ठावंत काँग्रेसी हे सर्व पचवू शकत नाहीत,” असे त्यांनी म्हटले.त्यांच्या मते, काही वरिष्ठ कार्यकर्त्यांचे असे मत आहे की पक्षाच्या राष्ट्रीय नेत्यांना योग्य ती माहिती पुरवली जात नाही.
“(काँग्रेस खासदार) सोनिया, राहुल आणि (अध्यक्ष मल्लिकार्जुन) खरगेजी यांना संपूर्ण देशातील पक्षाचे कामकाज पाहावे लागते. त्यांना सर्वकाही माहिती असेल अशी अपेक्षा करणे चुकीचे आहे. म्हणूनच, निवडणुकीदरम्यान पक्ष निरीक्षकांची नियुक्ती केली जाते. परंतु जर निरीक्षकांनी त्यांचे योग्य मूल्यमापन केले नाही तर पक्षाचे नुकसान होते,” असे गाडगीळ यांनी म्हटले आहे.
पुणे लोकसभेची जागा त्यांच्या आजोबांनी आणि नंतर त्यांच्या वडिलांनी अनेक वेळा जिंकली होती, परंतु आता ती भाजपकडे आहे ज्यांचे उमेदवार मुरलीधर मोहोळ यांनी जून २०२४ मध्ये रवींद्र धंगेकर (काँग्रेस) यांचा पराभव केला.”काँग्रेसने (लोकसभा निवडणुकीत) एका उमेदवाराला उभे केले ज्याने दोन पक्ष बदलले होते. तो हरला आणि तरीही त्याला (नोव्हेंबर २०२४ मध्ये) विधानसभा निवडणुकीत पुन्हा उमेदवारी देण्यात आली. तिथेही हरला. आता, तो पक्ष सोडून गेला आहे. हे सर्व ९ ते १० महिन्यांत घडले,” असे त्यांनी नमूद केले. निवडणूक आयोगाचा “पक्षपाती” दृष्टिकोन, “पहलगाम हल्ल्यानंतरच्या परिस्थितीचे चुकीचे हाताळणे ” आणि बेरोजगारी यासारख्या मुद्द्यांवर काँग्रेसने रस्त्यावर उतरण्याची गरज आहे, असे ते म्हणाले.
गाडगीळ म्हणाले की, १९६९ मध्ये काँग्रेस फुटली, परंतु १९७१ मध्ये केंद्रात पुन्हा सत्तेत आली.”१९७७ मध्ये पक्षाचा पराभव झाला, परंतु १९८० मध्ये केंद्रात पुन्हा सत्तेत आला. काँग्रेस एका फिनिक्ससारखी आहे,” असे त्यांनी युक्तिवाद केला.
“या तरुण राजकारण्यांपैकी अनेकांना आता काँग्रेसमध्ये भविष्य दिसत नाही. संघटना कमकुवत आहे. त्यांचा बदल विचारसरणीपेक्षा जगण्यावर जास्त अवलंबून आहे,” असे काँग्रेसचे काही नेते बोलू लागलेत
राजकीय निरीक्षकांनी सांगितले की महाराष्ट्र काँग्रेसमधील समस्या केवळ पक्षांतराची नाही तर पिढ्यान्पिढ्या निष्ठा कमी होत चालली आहे.
दशकांपासून काँग्रेससोबत उभ्या राहिलेल्या कुटुंबांना आता त्यांचे तरुण सदस्य पक्षाच्या वैचारिक पायऱ्यांपासून वेगळे झालेले दिसतात, असे ते म्हणाले.
“पूर्वी काँग्रेससोबत असण्याचा अर्थ प्रतिष्ठा, दिल्लीत प्रवेश आणि वारसा होता. आज, याचा अर्थ दिशाहीन विरोधी पक्षात असणे असा होतो,” असे एका राजकीय विश्लेषकाने सांगितले.
“हो, काही जण निघून गेले आहेत, परंतु हे वैयक्तिक निर्णय आहेत. काँग्रेसकडे अजूनही लोकांमध्ये एक समर्पित कार्यकर्ते आणि पाठिंबा आहे,” असे एमपीसीसीचे कार्यकारी अध्यक्ष नसीम खान म्हणाले.मात्र
काँग्रेसशी निष्ठा असलेल्या कुटुंबांच्या नवीन पिढीमध्ये असंतोष असल्याचे एका वरिष्ठ नेत्याने कबूल केले.