फुफ्फुस प्रत्यारोपणानंतर जवान पुन्हा: देश सेवेसाठी सज्ज
लष्करी सेवेतील जवानावर फुफ्फुस प्रत्यारोपणाची भारतातील पहिली शस्त्रक्रिया.
रुग्ण पल्मोनरी लँगरहॅन्स सेल हिस्टियोसाइटोसिस (PLCH) या दुर्मिळ फुफ्फुसाच्या आजाराने ग्रस्त होता
आणि ऑक्सिजनवर पूर्णपणे अवलंबून होता.
महाराष्ट्र पोलिसांच्या ५ पथकांच्या मदतीने मुंबई ते पुणे ग्रीन कॉरिडॉर साकारण्यात आला आणि अवयव
दोन तासांपेक्षा कमी वेळेत पोहोचवले गेले.
डॉ. डी. वाय. पाटील मेडिकल कॉलेज, हॉस्पिटल अँड रिसर्च सेंटर, पिंपरी, पुणे यांनी आतापर्यंत ४६० हून अधिक प्रत्यारोपण यशस्वीपणे पूर्ण केली आहेत – ज्यामध्ये ३२ दुहेरी फुफ्फुस प्रत्यारोपण, ४ हृदय व फुफ्फुस एकत्रित प्रत्यारोपण, ४ स्वतंत्र हृदय प्रत्यारोपण, आणि १ हृदय व मूत्रपिंड एकत्रित प्रत्यारोपण यांचा समावेश आहे – ज्यामुळे ते भारतातील अवयव प्रत्यारोपण क्षेत्रातील अग्रगण्य संस्था म्हणून सिद्ध झाले आहेत.
पुणे : जम्मू आणि काश्मीरमधील ३० वर्षीय सेवारत भारतीय लष्करी अधिकारी एका दुर्मिळ आणि
जीवघेण्या फुफ्फुसाच्या आजाराने ग्रस्त होता. त्याच्यावर डॉ. डी. वाय. पाटील मेडिकल कॉलेज, हॉस्पिटल अँड
रिसर्च सेंटर, पिंपरी, पुणे येथे यशस्वी दुहेरी फुफ्फुस प्रत्यारोपण करण्यात आले. या ऐतिहासिक शस्त्रक्रियेद्वारे
भारतात लष्करी सेवेतील जवानावर करण्यात आलेले पहिले यशस्वी दुहेरी फुफ्फुस प्रत्यारोपण पूर्ण झाले असून,
यामुळे डीपीयु हे क्रिटिकल केअर आणि प्रगत प्रत्यारोपण विज्ञानाचे प्रमुख केंद्र म्हणून पुन्हा अधोरेखित झाले आहे.
या अधिकाऱ्याला पल्मोनरी लॅंगरहॅन्स सेल हिस्टियोसाइटोसिस (PLCH) या दुर्मिळ इंटरस्टिशियल फुफ्फुस
विकाराचे निदान झाले होते, जो हळूहळू श्वसनक्रियेचा अपयश घडवून आणणारा आजार आहे. प्रकृती खालावत
गेल्याने तो पूर्णपणे ऑक्सिजनवर अवलंबून आणि अंथरुणावर खिळून होता. कार्डिओथोरेसिक सेंटर, कमांड
हॉस्पिटल, पुणे येथून त्याला रेफर केल्यानंतर, त्याची तपासणी करून २० मार्च २०२५ रोजी डॉ. डी. वाय. पाटील
मेडिकल कॉलेज, हॉस्पिटल अँड रिसर्च सेंटर, पिंपरी, पुणे येथे प्रत्यारोपणासाठी नोंदणी करण्यात आली.
१४ एप्रिल २०२५ रोजी एक अत्यंत क्लिष्ट १२ तासांची शस्त्रक्रिया करण्यात आली. रुग्णाची प्रकृती लक्षणीयरीत्या
सुधारली — एका आठवड्याच्या आत ऑक्सिजन शिवाय श्वसन करू लागला आणि दोन आठवड्यांत डिस्चार्ज होऊन
तो चालत आणि स्वतंत्रपणे श्वसन करत घरी गेला.
मा. डॉ. पी. डी. पाटील, कुलपती, डॉ. डी. वाय. पाटील विद्यापीठ (अभिमत विद्यापीठ), पिंपरी, पुणे म्हणाले, “हे
प्रत्यारोपण आपल्या आरोग्यसेवा प्रणालीच्या सामर्थ्याचे प्रतीक आहे, जिथे प्रगत सुविधा, अनुभवी वैद्यकीय तज्ज्ञ
आणि समर्पित सहायक टीम एकत्र येऊन असामान्य शक्य करतात. डॉ. डी. वाय. पाटील मेडिकल कॉलेज, हॉस्पिटल
अँड रिसर्च सेंटरने एका सेवारत जवानाच्या पुनर्प्राप्तीचा भाग बनू शकलो याचा आम्हाला अभिमान आहे. ट्रान्सप्लांट
आणि रिहॅबिलिटेशन टीमपासून ते कोऑर्डिनेटर्स, नर्सिंग स्टाफ आणि ग्रीन कॉरिडॉर शक्य करणाऱ्या प्रशासनापर्यंत
प्रत्येक व्यक्तीचे मनापासून आभार.”
मा. डॉ. (सौ.) भाग्यश्री पी. पाटील, प्र-कुलपती, डॉ. डी. वाय. पाटील विद्यापीठ (अभिमत विद्यापीठ), पिंपरी, पुणे,
म्हणाल्या, “आपल्या रुग्णालयामार्फत स्पर्शलेले प्रत्येक जीवन हे आमच्या उद्देशपूर्ण उपचारांप्रती असलेल्या
वचनबद्धतेचे प्रतिबिंब आहे. एका जवानाच्या अशा गुंतागुंतीच्या प्रक्रियेतून पुनर्प्राप्तीला पाठिंबा देणे हे आमच्या
मूल्यांचे दर्शन घडवते — करुणा, उत्कृष्टता आणि राष्ट्रसेवा. देशासाठी सेवा केलेल्या व्यक्तीची काळजी घेणे हा आमचा
सन्मान आहे. डॉ. डी. वाय. पाटील मेडिकल कॉलेज, हॉस्पिटल अँड रिसर्च सेंटर हे प्रगत वैद्यकीय सेवांचे केंद्र आहे,
जिथे वैद्यकीय उत्कृष्टता, सहवेदना आणि राष्ट्रीय जबाबदारी यांचे संतुलन साधले जाते.”
डॉ. संदीप अट्टावार, लीड ट्रान्सप्लांट सर्जन, डीपीयु सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटल, पिंपरी, पुणे, म्हणाले, “PLCH हा
दुर्मिळ आणि गुंतागुंतीचा आजार आहे. या प्रत्यारोपणासाठी वैद्यकीय अचूकता, समन्वय आणि सगळ्यात महत्त्वाचे म्हणजे विश्वास आवश्यक होता. रुग्णाची इतक्या वेगाने सुधारणा होणे ही प्रत्येक विभागाच्या एकत्रित समन्वयाची
फलश्रुती आहे.”
डॉ. राहुल केंद्रे, ट्रान्सप्लांट पल्मोनॉलॉजिस्ट, डीपीयु सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटल, पिंपरी, पुणे, म्हणाले, “देशासाठी
सेवा केलेल्या व्यक्तीची सेवा करणे हे आमच्यासाठी सन्मानाची गोष्ट होती. त्याची इच्छाशक्ती, संपूर्ण टीमचे समन्वय
आणि वेळेवर मिळालेली काळजी यामुळे हे यश शक्य झाले.”
डॉ. रेखा आर्कोट, अधिष्ठाता, डॉ. डी. वाय. पाटील मेडिकल कॉलेज, हॉस्पिटल अँड रिसर्च सेंटर, म्हणाल्या, “भारतीय
लष्कराच्या एका शूर सेवेतील अधिकाऱ्यावर केलेले हे जीवन वाचवणारे फुफ्फुस प्रत्यारोपण हे केवळ वैद्यकीय
मैलाचा दगड नसून, सेवा आणि बलिदानाच्या भावनेला अर्पण आहे. एका जवानाला आयुष्यात दुसरी संधी देण्यात
आमची भूमिका असणे हे आम्हाला अत्यंत सन्मानाचे वाटते. आमची टीम जे करत आहे ते राष्ट्रसेवेच्या सन्मानातून
प्रेरित आहे. हे यश आम्हा सर्वांसाठी अभिमान, कृतज्ञता आणि आशेचा क्षण आहे.”
इंटेन्सिव्ह केअर युनिट (ICU) टीम, डॉ. प्रशांत साखवळकर (इंटेन्सिविस्ट) यांच्या नेतृत्वाखाली रुग्णाची स्थिरता
आणि पुनर्प्राप्ती सुनिश्चित करत होती. त्यांना डॉ. असीर तांबोळी, डॉ. स्वप्नील, डॉ. सागर, डॉ. विरें आणि डॉ. अमेय
साळवे यांचा साथ मिळाला. डॉ. संजप्रिया, डॉ. प्रतीक्षा आणि डॉ. शिफा यांनी विभागांमधील दैनंदिन समन्वय
साधला. डॉ. रणजित जोएल आणि डॉ. अशोक यांनी रुग्णाच्या पुनर्वसन आणि फिजिओथेरपीची जबाबदारी पार
पाडली आणि त्याच्या पूर्ण कार्यक्षमतेची पुनर्प्राप्ती सुनिश्चित केली.
या प्रत्यारोपणात ऑपरेशन्स टीम ने महत्त्वाची भूमिका बजावली. ऑपरेटिंग थिएटरमध्ये सिजो राजन, रीजो
कुरियाकोस, रोहिणी आणि वामिक यांनी अवयव काढणे आणि प्रत्यारोपणाची प्रक्रिया दोन OT सेटअप्समध्ये पार
पाडली. हलीमथ, विशाल आणि सुनील यांनी अवयव परफ्युजन आणि ECMO सपोर्ट हाताळले. श्री. भगवत
पाटील, ब्रॉन्कोस्कोपिक टेक्निशियन, यांनी प्री-ऑपरेटिव्ह तपासण्या सुरळीत पार पाडल्या.
ICU नर्सिंग टीम – गणेश मुंडे, पूजा, प्रीती, नयना, वैशाली, सोनाली आणि कविता यांनी शस्त्रक्रियेपूर्व काळजीपासून
डिस्चार्जपर्यंत दक्ष आणि करुणाशील सेवा दिली.
ट्रान्सप्लांट कोऑर्डिनेशन – दस्तऐवजीकरण, ZTCC चे पालन आणि क्लिनिकल मॅचिंग – हे श्री. अरुण अशोकन
आणि सौ. वसंती यांनी वेळेत आणि काटेकोरपणे पार पाडले.
संपूर्ण संस्थात्मक फ्रेमवर्क आणि ऑपरेशनल तयारीचे नेतृत्व डॉ. एच. एच. चव्हाण, वैद्यकीय अधीक्षक, डीपीयु सुपर
स्पेशालिटी हॉस्पिटल, पिंपरी यांनी केले. त्यांचे मार्गदर्शन आणि देखरेख यामुळे वैद्यकीय, शस्त्रक्रिया आणि
प्रशासकीय टीममध्ये अचूक समन्वय साधता आला.
या प्रत्यारोपणातील अंतिम आणि सर्वात वेळेवर भाग म्हणजे दाता फुफ्फुसांची वाहतूक, जी लष्करी अचूकतेने पार
पडली. झोनल ट्रान्सप्लांट कोऑर्डिनेशन सेंटर (ZTCC) च्या मंजुरीनंतर, सौ. आरती यांच्या समन्वयातून डोंबिवली
ते पुणे केवळ दोन तासांच्या आत ग्रीन कॉरिडॉर द्वारे फुफ्फुस पोहोचवले गेले. या मिशनचे नेतृत्व श्री. प्रमोद पाटील,
प्रशासकीय प्रमुख, डीपीयु सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटल यांनी आणि श्री. पार्थसारथी शानमुगम, प्रशासकीय प्रमुख,
अवयव प्रत्यारोपण यांनी केले, आणि ट्राफिक कमिशनर्स आणि जिल्ह्यातील शहर वाहतूक प्रशासनाच्या सहयोगाने हे
यशस्वी झाले.
डॉ. डी. वाय. पाटील मेडिकल कॉलेज, हॉस्पिटल अँड रिसर्च सेंटरच्या विलक्षण टीमवर्क, वैद्यकीय कौशल्य आणि
दूरदृष्टीपूर्ण नेतृत्वामुळे, आज एक सेवारत भारतीय लष्करी जवान मुक्तपणे श्वास घेत आहे आणि नव्या ताकदीने आणि
सन्मानाने आयुष्याकडे पाहत आहे. हे रुग्णालय प्रत्यारोपण विज्ञान पुढे नेण्यासाठी आणि अवयवदानाच्या जीवन
वाचवणाऱ्या प्रभावाविषयी देशव्यापी जागरूकता वाढवण्यासाठी कटिबद्ध आहे.
