पुण्यातील ७४५ शाळांमध्ये मासिक पाळीदरम्यान आरोग्यासाठी उपक्रम सुरु करणार

पुणे, १३ जून २०२५: आदित्य बिर्ला एज्युकेशन ट्रस्टचा उपक्रम उजासने आज सरकारसोबत दोन वर्षांचा
सामंजस्य करार (एमओयू) केल्याची घोषणा केली आहे. पुण्यातील शाळांमध्ये मासिक पाळीदरम्यानच्या
आरोग्याविषयी जागरूकता आणि प्रवेश सुधारण्याच्या दिशेने हे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. यामुळे
विद्यार्थ्यांच्या व्यापक कल्याणाला प्रोत्साहन देखील मिळेल. मासिक पाळीदरम्यानच्या आरोग्याला प्रोत्साहन
देऊन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणात नमूद केलेल्या दर्जेदार शिक्षणाच्या व्यापक दृष्टिकोनात योगदान देण्याचे या
भागीदारीचे उद्दिष्ट आहे.
आपल्या ध्येयाच्या दिशेने पुढचे पाऊल उचलत, उजास मासिक पाळीदरम्यानच्या आरोग्याविषयी जागरूकता
निर्माण करण्यासाठी पुणे सरकारच्या सहकार्याने एक उपक्रम सुरू करत आहे. १३ जिल्ह्यांमधील ७४५
शाळांमधील ७३,५९१ हून अधिक किशोरवयीन मुलींपर्यंत पोहोचण्याचे त्यांचे उद्दिष्ट आहे. शालेय आरोग्य
कार्यक्रमांमध्ये मासिक पाळी आरोग्य शिक्षणाचा समावेश करून आणि कम्युनिटी प्लॅटफॉर्म्सचा वापर करून,
या उपक्रमामध्ये उजासच्या पर्यावरणपूरक “हिरव्या” सॅनिटरी पॅडचे वितरण केले जाईल, गैरसमज दूर
करण्याचे, योग्य माहिती पोहोचवण्याचे प्रयत्न केले जातील. शिक्षण आणि पोहोच दोन्ही वाढवण्यासाठी यामध्ये
सहभागी होणाऱ्या प्रत्येक मुलीला सॅनिटरी पॅडचे चार पॅकेट मिळतील. मासिक पाळीबद्दल माहितीची
देवाणघेवाण करणे सामान्य आहे हे सर्वांना समजावे यासाठी सेन्सिटायजेशन मॉड्यूलमध्ये मुलगे, शिक्षक
आणि समुदायांना सहभागी करून घेतले जाईल.
सरकारसोबतचे सहकार्य हे या भागामध्ये सार्वजनिक आरोग्य आणि शिक्षणामध्ये मासिक
पाळीदरम्यानच्या आरोग्याचा समावेश करण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. उजास उपक्रम स्थानिक
प्राथमिक आरोग्य केंद्रे (PHCs), शिक्षक आणि सामुदायिक आरोग्य कर्मचाऱ्यांसोबत सक्रियपणे सहकार्य करत
आहे जेणेकरून कार्यशाळा, मुले आणि मुलींसाठी सेन्सिटायजेशन कार्यक्रम आणि शिक्षकांच्या नेतृत्वाखालील
उपक्रम राबविले जातील. विद्यार्थ्यांच्या व्यापक कल्याणासाठी नवीन शिक्षण धोरण (NEP) च्या वचनबद्धतेला
अनुसरून वर्तनामध्ये शाश्वत बदलाला प्रोत्साहन देणे हे या प्रयत्नांचे उद्दिष्ट आहे.
२०२२ पासून, उजासने एकट्या पुणे जिल्ह्यातच लक्षणीय परिणाम साधला आहे, १,२५४ जागरूकता सत्रे
आयोजित केली आहेत आणि ४९,२९८ लाभार्थ्यांना सहभागी करून घेतले आहे, ज्यामध्ये ४४,२९८ मुली, १,९२५
मुले, १९७ शिक्षक आणि २,८७८ महिलांचा समावेश आहे. या कालावधीत, शाळा आणि समुदाय सहभाग
उपक्रमांद्वारे ८ लाखांहून अधिक सॅनिटरी पॅड वितरित करण्यात आले, ज्यामध्ये उजासच्या ७०८ पर्यावरणपूरक
“ग्रीन” पॅडचा समावेश आहे.उजासच्या प्रमुख श्रीमती पूनम पाटकर म्हणाल्या, “मासिक पाळी आरोग्य हा सार्वजनिक आरोग्याशी संबंधित
एक प्रमुख मुद्दा आहे. मोकळा संवाद आणि सातत्यपूर्ण कृतीद्वारे त्यावर उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.
गेल्या काही वर्षांत, पुण्यातील आमच्या कामामुळे आम्हाला शाळा आणि समुदायांशी सखोलपणे संवाद साधता
आला आहे, स्ट्रक्चर्ड जागरूकता सत्रे आणि पॅड वितरणाद्वारे सुमारे ५०,००० व्यक्तींपर्यंत हा उपक्रम पोहोचला
आहे. या परिणामामुळे पुणे सरकारसोबतच्या आमच्या विस्तारित भागीदारीचा पाया मजबूत झाला आहे. या
सामंजस्य कराराद्वारे, आम्ही वंचित क्षेत्रांमध्ये आमची पोहोच वाढवण्याचे आणि आरोग्य कर्मचारी, शाळा
आणि किशोरवयीन मुलांसोबत काम करून पोहोच वाढवण्याचे आणि दृष्टिकोन बदलण्याचे आमचे उद्दिष्ट
आहे.”
पुण्यातील अलिकडच्या कार्यक्रमांच्या मूल्यांकनातून आढळून आले की उजासच्या हस्तक्षेपापूर्वी माहितीचा खूप
जास्त अभाव होता. उजासच्या अलीकडील आकडेवारीवरून असे दिसून येते की केवळ ५७% विद्यार्थ्यांना
मासिक पाळी म्हणजे काय हे बरोबर माहित होते, ३१.४८% मुलींचा समज होता की मासिक पाळीतील रक्त
अशुद्ध असते, १९% पेक्षा कमी मुलींना मासिक पाळीच्या वेळी स्वच्छता सामग्री किती वेळा बदलावी हे माहित
होते आणि फक्त ५०% विद्यार्थ्यांना मासिक पाळीच्या दरम्यान स्वच्छता न बाळगल्यास होणाऱ्या आरोग्य
धोक्यांबद्दल माहिती होती. उजासच्या सहभागानंतर, या संख्येत लक्षणीय सुधारणा झाली, काहींमध्ये ५००%
पेक्षा जास्त वाढ झाली, ज्यामुळे मासिक पाळीबद्दलच्या दीर्घकाळापासून असलेल्या गैरसमज दूर करण्यात
सातत्यपूर्ण, स्थानिक शिक्षणाचा खोलवर परिणाम दिसून येतो.
२०२१ मध्ये सुरु करण्यात आलेल्या उजासमध्ये मासिक पाळीच्या समस्या कमी करण्यासाठी आणि तरुण मुली
आणि महिलांना माहिती, उपलब्धता आणि आदर देऊन सक्षम करण्याची मोहीम चालवली जाते. हा उपक्रम
आधीच ५.९ लाखांहून अधिक व्यक्तींपर्यंत पोहोचला आहे, ४.९ दशलक्षांहून अधिक सॅनिटरी पॅड वितरित केले
आहेत आणि १८,००० हून अधिक जागरूकता सत्रे आयोजित केली आहेत. त्यांच्या मेन्स्ट्रुअल हेल्थ एक्सप्रेस या
मोबाईल आउटरीच युनिटने २५ राज्ये आणि १०६ शहरांमध्ये जागरूकता पसरवण्यासाठी १०,००० किलोमीटरहून
अधिक प्रवास केला आहे.