मा. महापौर, मा. उपमहापौर, मा. सभागृह नेता, मा. आयुक्त, मा. गटनेते, सर्व सन्माननीय सदस्य, अधिकारी, कर्मचारी, पत्रकार बंधू आणि भगिनींनो…
हिंदवी स्वराज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांना विनम‘ अभिवादन करून मी पुणे महानगरपालिका स्थायी समितीच्या सन २०२०-२०२१ चे अंदाजपत्रक सादर करतो. गणेश मंडळाचा कार्यकर्ता म्हणून सामाजिक कामाला सुरूवात केली आणि आज पुणे महानगरपालिकेच्या स्थायी समितीचा अध्यक्ष या नात्याने अंदाजपत्रक सादर करतोय, याचा मला सार्थ अभिमान वाटत आहे. स्वातंत्र्यवीर विनायक दामोदर सावरकर यांचा आज ५४ वा स्मृतिदिन आहे. मी त्यांच्या पवित्र स्मृतीस अभिवादन करतो.२) विरोधी पक्षनेते मा. देवेंद्र फडणवीस, भाजपचे प्रदेशाध्यक्ष मा. चंद्रकांतदादा पाटील, केंद्रीय मंत्री नामदार नीतीन गडकरी, नामदार प्रकाश जावडेकर, खासदार गिरीश बापट, खासदार संजय काकडे, शहराध्यक्ष जगदीश मुळीक, माजी शहराध्यक्षा माधुरी मिसाळ या सर्वांनी माझ्यावर विश्वास ठेवून पुणे महानगरपालिकेच्या स्थायी समितीचे अध्यक्षपद भूषविण्याची जबाबदारी मला दिली, याबद्दल मी सर्वांचा ऋणी आहे. शहरातील सर्व खासदार, आमदार व विविध पक्षांच्या पदाधिकार्यांनी मला वेळोवेळी मार्गदर्शन केले. त्या सर्वांबद्दल मी आदरपूर्वक कृतज्ञता व्यक्त करतो.
३) मा. महापौर मुरलीधर मोहोळ, उपमहापौर सरस्वती शेंडगे, सभागृह नेते धीरज घाटे, विरोधी पक्षनेत्या दीपाली धुमाळ, पक्षनेते पृथ्वीराज सुतार, अरविंद शिंदे, वसंत मोरे, सुनीता वाडेकर, अश्विनी लांडगे तसेच स्थायी समितीतील माझे सहकारी सुनील कांबळे, योगेश मुळीक, राजेंद्र शिळीमकर, रंजना टिळेकर, प्रकाश ढोरे, दिलीप वेडेपाटील, दीपक पोटे, उमेश गायकवाड, हिमाली कांबळे, विशाल धनावडे, महेंद्र पठारे, वैशाली मराठे, लक्ष्मी दुधाने, अशोक कांबळे, स्मिता कोंढरे आणि महापालिकेतील सर्व अनुभवी व ज्येष्ठ नगरसेवक, नगर सचिव कार्यालयाचे अधिकारी-कर्मचारी, सर्व पत्रकार यांचे सहकार्य मला लाभले, त्यांच्या सहकार्याबद्दल मी आभार व्यक्त करतो.४) शिक्षण, संस्कृती, विज्ञान, उद्योग, संरक्षण, माहिती-तंत्रज्ञान आदी क्षेत्रांमध्ये देशात आघाडीवर असलेल्या आपल्या शहराची वाटचाल स्मार्ट पुण्याच्या दिशेने होत असून, ‘माझं पुणं, स्मार्ट पुणं‘ ही संकल्पना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी आवश्यक असणार्या तरतुदींचा समावेश असणारे आगामी आर्थिक वर्षासाठीचे ७३९० कोटी रुपयांचे अंदाजपत्रक मी सभागृहाला सादर करत आहे. आपल्या सर्वांच्या साथीने येत्या वर्षात अंदाजपत्रक यशस्वीरीत्या पूर्ण करण्याचा संकल्प मी या निमित्ताने करत आहे. आपल्या शहराच्या विकासात सभागृहातील सर्व लोकप्रतिनिधी आणि प्रशासनाच्या सहकार्याने ही वाटचाल उद्दिष्टपूर्तीच्या दिशेने होईल असा दृढ विश्वास मला वाटतो. या विश्वासातून मी आपल्या सर्वांना विनम‘पणे आवाहन करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘५) या अंदाजपत्रकाची तयारी सुरू करताना मी गेल्या दहा वर्षांतील अंदाजपत्रकांचा प्रथम आढावा घेतला. हा आढावा घेत असताना अपेक्षित उत्पन्न आणि प्रत्यक्षातील उत्पन्न यात मोठी तङ्गावत असल्याचे दिसून आले. या पार्श्वभूमीवरही मी ७३९० कोटी रुपयांचे अंदाजपत्रक अतिशय आत्मविश्वासाने मांडत आहे. याच सभागृहातील ज्येष्ठ नगरसेवकांनी तसेच पुण्यात काम केलेल्या काही माजी सनदी अधिकार्यांनीही पुणे महानगरपालिकेचे अंदाजपत्रक दहा हजार कोटी रुपयांपर्यंत जाऊ शकते ही बाब वेळोवेळी निदर्शनास आणून दिली आहे. उत्पन्न वाढीच्या ठोस उपाययोजना केल्या तर अंदाजपत्रक निश्चितपणे या अपेक्षेपर्यंत जाईल याची मलाही खात्री पटली आणि म्हणूनच मी ७३९० कोटी रुपयांचे अंदाजपत्रक सादर केले आहे.६) महसूल वाढीवर माझा विशेष भर असणार आहे. महसूल वाढीसाठी काय काय प्रयत्न करणार आहे त्याची थोडक्यात माहिती मी आता देतो. महसूल वाढ या विषयाचा विचार करणार्या स्वतंत्र कक्षाची स्थापना यापूर्वीच करण्यात आली असून, या कक्षाचे कामकाजही सुरू झाले आहे. मिळकतकरातील गळती थांबविणे आणि सुमारे ४२०० कोटी रुपयांच्या थकबाकीची वसुली करणे याला येत्या वर्षात प्राधान्य दिले जाईल. हे काम १ एप्रिलपासूनच हाती घेतले जाणार आहे. याशिवाय, थकबाकी वसुलीसाठी अभय योजना, लवादाची नियुक्ती या उपाययोजनाही करण्याचे नियोजन आहे. ठाणे महापालिकेच्या धर्तीवर महापालिका सदनिकांबाबतचे धोरणाची निश्चिती, बांधकाम परवाना प्रकि‘येतील शुल्काची रक्कम तीन टप्प्यांत आकारणे आणि त्यातून महसुलात वाढ करणे, शहरात २०० ठिकाणी उन्नत पादचारी मार्ग विकसित करून तेथील जाहिरातीच्या हक्कातून उत्पन्न मिळविणे याशिवाय महापालिकेची उद्याने, उड्डाण पूल आदी ठिकाणचे जाहिरातीचे हक्क देऊन उत्पन्न वाढविणे, मोबाइल कंपन्यांच्या थकबाकीची प्रभावी वसुली या आणि अशा अनेक उपाययोजना महसूल वाढीसाठी अमलात आणल्या जाणार आहेत. या कामात आपल्या सर्वांचे सहकार्य आवश्यक आहे. म्हणून आपल्या सर्वांना विनंती करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…’
७) गतिमान वाहतूक ही शहराची नितांत गरज आहे. त्यासाठी ‘एक रस्ता एक एकक’ हे धोरण अवलंबिण्याचे धोरण आहे. त्यानुसार रस्ता, रस्त्याचे डांबरीकरण किंवा कॉंकि‘टीकरण, कामाची गुणवत्ता, पदपथ, चौक, सिग्नल व्यवस्था व सिंक्रोनायझेशन, गतिरोधक, झेब्रा क्रॉसिंग, रम्बलर्स स्ट्रिप, रस्त्यातील खड्डे, वाहनतळ व्यवस्था, बेवारस वाहने, अतिkrमणे, अपघात होणार्या शहरातील ‘ब्लॅक स्पॉट’ वर उपाययोजना, पावसाळी कोंडीचे चौकातील उपाययोजना, ड्रेनेज, पावसाळी गटारे, वीजवाहिन्या, ऑप्टिकल ङ्गायबर केबल आणि एमएनजीएलच्या वाहिन्यांचे नियोजन, अर्बन स्ट्रीट डिझाइन गाइडलाइन्स आदी सर्व विकासकामांचा एकत्रित विचार करण्यात येणार आहे. या विषयाची जबाबदारी क्षेत्रीय कार्यालयानुसार एका अधिकार्यावर निश्चित करण्यात येणार आहे. याशिवाय लाल महाल चौक ते ङ्गडगेट पोलीस चौकादरम्यान ग‘ेड सेपरेटर बांधण्यात येणार आहे. पुणे-नगर रस्ता व नॉर्थ मेन रस्त्यावरील वाहतुकीचा ताण कमी करण्यासाठी बंडगार्डन जंक्शन ते मुंढवा पूलापर्यंत सुमारे ३ किलोमीटर लांबीचा रस्ता रुंदीकरण करण्यात येणार आहे. नदीकाठच्या या रस्त्याच्या निर्मितीला मोठा खर्च अपेक्षित आहे. त्यामुळे पी. पी. पी. किंवा क‘ेडिट नोटच्या माध्यमातून हा रस्ता विकसित करण्याचे प्रस्तावित करण्यात येणार आहे. भूसंपादनासाठी एङ्गएसआय, टीडीआर आणि रिझर्व्हेशन क‘ेडिट बॉंड या पर्यायांचा वापर करण्यात येणार आहे. याच धर्तीवर शहरातील २१ रस्ते विकसित करण्याचे नियोजन आहे. साधू वासवानी पूल ते बंडगार्डन पुलाची पुननिर्मिती, १८ उड्डाण पुलाखालील जागांचे सुशोभीकरण, सहा नव्या मेट्रो मार्गिकांचा सविस्तर प्रकल्प अहवाल, बीआरटी प्रकल्पात काही नवे मार्ग तयार करणे, एचसीएमटीआर प्रकल्पाची प्रभावी अंमलबजावणी, शहराच्या सर्व भागांमध्ये उड्डाण पूल बांधणे, वाहतूक जनजागृती अभियान राबविणे, खडकवासला ते स्वारगेट सायकल ट्रॅक, विद्यार्थ्यांच्या प्रशिक्षणासाठी ट्रॅङ्गिक पार्क अशा अनेक योजना आणि विकासकामे अंदाजपत्रकात प्रस्तावित आहेत. शिवणे ते खराडी रस्ता, कात्रज ते कोंढवा रस्ता आणि बालभारती ते पौड ङ्गाटा रस्ता या रस्त्यांसाठी भरीव तरतूद करण्यात आलेली आहे. मी पुन्हा आपल्या सर्वांना आवाहन करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘
२. लालमहाल ते ङ्गडगेट पोलीस चौक ग‘ेडसेपरेटर अंदाजपत्रकात तरतूद ४ कोटी रुपये
३. बंडगार्डन जंक्शन ते मुंढवा पूल डीपी रस्ता अंदाजपत्रकात तरतूद २ कोटी रुपये
४. उड्डाण पुलावरील जागांचे सुशोभिकरण अंदाजपत्रकात तरतूद ४ कोटी रुपये
५. मेट्रो डीपीआर अंदाजपत्रकात तरतूद ५ कोटी रुपये
६. बीआरटीएस प्रकल्प अंदाजपत्रकात तरतूद ९.६० कोटी रुपये
७. एचसीएमटीआर प्रकल्प अंदाजपत्रकात तरतूद ७२ कोटी रुपये
८. उड्डाण पूल, गे‘डसेपरेटर अंदाजपत्रकात तरतूद २३० कोटी ७९ लाख रुपये
९. वाहतूक जनजागृती अंदाजपत्रकात तरतूद ५० लाख रुपये
१०. खडकवासला ते स्वारगेट सायकल केंद्र अंदाजपत्रकात तरतूद २ कोटी रूपये
११. शिवणे खराडी रस्ता अंदाजपत्रकात तरतूद १८ कोटी रुपये
१२. बालभारती पौड फाटा रस्ता ३२ लाख रुपये
१३. कात्रज कोंढवा रस्ता २४ कोटी रुपये८) बसचा प्रवास, दिवसभरासाठी १० रुपयांत ही नवी घोषणा करताना मला विशेष आनंद होत आहे. मध्य पुण्यातील रस्त्यांची रुंदी कमी असल्याने या भागात सातत्याने वाहतूक कोंडी होते. अशा भागात पीएमपीच्या मध्यम आकाराच्या (मीडियम-मिडी) गाड्या भाडेतत्त्वावर आणल्या जातील. या गाड्यांची आसनक्षमता ३२ असेल. डेक्कन ते पूलगेट, स्वारगेट ते पुणे स्टेशन, स्वारगेट ते शिवाजीनगर (भवानी पेठ, गंज पेठ मार्गे) या मार्गांसह स्वारगेट-टिळक रस्ता-खजिना विहीर-अप्पा बळवंत चौक-पुणे स्टेशन मार्गे पूलगेट हा वर्तुळाकार मार्ग या गाड्यांसाठी प्रस्तावित आहे. या चारही मार्गांवर एका तिकिटाचा दर दिवसभरासाठी दहा रुपये राहणार आहे. याबरोबरच भाडेतत्त्वावरील बस आणि सातशे ई-बस, तसेच ४४० सीएनजी बसचा समावेश करून पीएमपीच्या ताफ्यात ३०४१ बस उपलब्ध करण्याचे नियोजन आहे.
१. मीडी बसचा प्रवास दिवसभरासाठी १० रुपयांत अंदाजपत्रकात तरतूद २५ कोटी रुपये
२. बसेस खरेदी अंदाजपत्रकात तरतूद ७२ कोटी रुपये
९) शहराला समान पद्धतीने शुद्ध पाण्याचा पुरवठा, भामा-आसखेड योजना या वर्षी मार्गी लावण्याचे नियोजन आहे. लष्कर जलकेंद्र पुनर्विकासाची आवश्यकता लक्षात घेऊन या प्रकल्पासाठी अंदाजपत्रकात तरतूद करण्यात आली आहे. लष्करसह शहराच्या पूर्व भागातील हडपसर आणि काही मध्यवर्ती पेठांना लष्कर जलकेंद्रातून पाणी पुरवठा केला जातो. हे जलकेंद्र सव्वाशे वर्षे जुने आहे. या केंद्रातील साठवण टाक्या, स्लॅब तकलादू झाले असून मोठ्या प्रमाणात पाणी गळती होते. त्यामुळे या जलकेंद्राचा पुनर्विकास करुन प्रतिदिन चारशे दशलक्ष लिटर (एमएलडी) क्षमतेचा प्रकल्प उभारण्यात येणार आहे. त्यामुळे खडकवासला धरणातून थेट अशुद्ध पाणी पाठवून त्यावर शुद्धीकरणाची प्रकि‘या करता येणार आहे. पेशवे काळापासून पाण्याचे हौद हे पुणे शहराचे वैशिष्ट्य राहीले आहे. या हौदांत एकतर पाण्याचे झरे होते किंवा कात्रजहून कालव्याद्वारे या हौदांना पाणीपुरवठा केला जायचा. जुन्या पुण्यात पाणीपुरवठ्यासाठी हौद हे एक महत्त्वाचे माध्यम होते. आजही शहरात काळा हौद, खाजगीवाले बागेतील हौद, गणेश पेठ हौद, ढमढेरे बोळातील हौद, तांबट हौद, तुळशीबाग हौद, नाना वाड्यासमोरील नाना हौद, पंचहौद, ङ्गरासखाना हौद, बदामी हौद, बुधवार वाड्यातील हौद, पुणे विद्यापीठातील पुष्करणी हौद, शनिवार वाड्यातील पुष्करणी आणि हजारी कारंजे आदी हौद आहेत. यापैकी काहींची दुरवस्था झाली आहे. या हौदांचे पुनरुज्जीवन करून त्याद्वारे पाणीपुरवठा उपलब्ध करून देण्यात येणार आहे. मी पुन्हा आपल्या सर्वांना आवाहन करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘
१. समान पाणीपुरवठा योजना अंदाजत्रकात तरतूद २६० कोटी रुपये
२. भामा आसखेड योजना अंदाजपत्रकात तरतूद ४८ कोटी रुपये
३. लष्कर जलकेंद्र पुनर्विकास अंदाजपत्रकात तरतूद २० लाख रुपये
४. शहरातील हौंदाचे पुनर्जीवन अंदाजपत्रकात तरतूद ५० लाख रुपये१०) आंबील ओढा पुनर्विकास योजना अंदाजपत्रकात प्रस्तावित करण्यात आली असून, या योजनेबरोबरच मुळा-मुठा शुद्धीकरण योजना, मुळा-मुठा नदीच्या ८८ किलोमीटर लांबीच्या काठाचे विकसन याही योजना प्रस्तावित करण्यात आल्या आहेत. शहरामध्ये २५ सप्टेंबर २०१९ रोजी रात्री झालेल्या मुसळधार पावसामुळे आंबील ओढ्याला महापूर येऊन निर्माण झालेल्या पूरस्थितीमुळे जीवित हानी आणि मोठ्या प्रमाणात आर्थिक नुकसान झाले होते. भविष्यात अशा प्रकारच्या आपत्तीची पुनरावृत्ती होऊ नये यासाठी ‘आंबील ओढा पुनर्विकास योजना’ आखण्यात येणार आहे. या योजनेत ओढ्याचे सुशोभीकरण, सीमाभिंतीची बांधणी, पाणी शुद्धीकरण, परिसराचे लॅण्डस्केप डिझायनिंग आणि जॉगिंग ट्रॅकचे विकसन या कामांचा समावेश आहे.
१. अंबील ओढा पुनर्विकास अंदाजपत्रकात तरतूद ३२.०४ कोटी रुपये
२. मुळा-मुठा शुद्धीकरण अंदाजपत्रकात तरतूद ३२.०४ कोटी रुपये११) भारतरत्न अटलबिहारी वाजपेयी वैद्यकीय महाविद्यालय निर्मितीची प्रकि‘या सुरू झाली असून, या प्रकल्पासह अन्य काही प्रकल्प अंदाजपत्रकात प्रस्तावित करण्यात आले आहेत. नानाजी देशमुख सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटल आणि रूग्ण नातेवाईक निवास व्यवस्था हा प्रकल्प येत्या वर्षात सुरू केला जाईल. हृदयविकार, कर्करोग, किडणी, मज्जातंतूशी संबंधित आजार आणि शस्त्रकि‘येसाठी सुपरस्पेशालिटी सुविधांची आवश्यकता असते. सध्या महानगरपालिकेच्या आरोग्य विभागाच्या एकाही रुग्णालयात सुपरस्पेशालिटी सुविधा उपलब्ध करून दिल्या जात नाहीत. पुणे शहरात महापालिकेच्या दहा हजार चौरस मीटरहून अधिक जागेवर नानाजी देशमुख सुपरस्पेशालिटी रुग्णालय बांधण्यासाठी प्रस्ताव तयार करण्यात येणार आहे. या ठिकाणी रुग्णाच्या नातेवाइकांच्या निवासाची व्यवस्था करण्यात येणार आहे. वित्त किंवा हॉस्पिटल उभारणी क्षेत्रात राष्ट्रीय, आंतरराष्ट्रीय कार्यरत असणार्या संस्थांकडून अत्यल्प व्याज दरात अर्थसहाय्य उपलब्ध करून प्रकल्प उभारणी आणि खासगी भागीदारीतून लोकसहभाग (पीपीपी) तत्त्वावर ही योजना राबविण्याचे नियोजन आहे. महापालिकेच्या कमला नेहरू रुग्णालयात अतिदक्षता विभाग उभारण्याचे काम सुरू आहे. त्याबरोबर दळवी हॉस्पिटल, सोनावणे हॉस्पिटल आणि नायडू हॉस्पिटलमध्ये ‘पीपीपी’ तत्त्वावर अतिदक्षता विभाग चालविण्यात येणार आहे. बालकांसाठी ह्दयरोग निदान आणि उपचार सुविधा, स्व. मधुकर बिडकर रक्तपेढी, महिलांसाठी कर्करोग निदान, आरोग्य योजनांसाठी स्मार्ट हेल्थ कार्ड, मुकुंदराव लेले दवाखान्यात पॅथॉलॉजी लॅब, औषध वितरण व्यवस्थेसाठी सॉफ्टवेअरचे विकसन, स्मार्ट स्वच्छतागृहांची उभारणी या योजनांही प्रस्तावित आहेत. मी पुन्हा आपल्या सर्वांना आवाहन करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘१२) वैकुंठ स्मशानभूमी पुनर्विकास ही योजना आखण्यात आली आहे. अद्ययावत साधनांनी परिपूर्ण भारतातील पहिली स्मशानभूमी ‘वैकुंठ’ची सुरुवात ५ एप्रिल १९७१ रोजी झाली. पन्नास वर्षांनंतर आता वैकुंठ स्मशानभूमीच्या पुनर्विकासाची गरज निर्माण झाली आहे. वैकुंठ स्मशानभूमी आणि परिसराचे लॅण्डस्केप डिझायनिंग करुन सुशोभीकरण, विद्युतदाहिन्यांची सं‘या वाढविणे, वाय-ङ्गाय सुविधा, अंत्यविधीसाठी आलेल्या नागरिकांसाठी बैठक व्यवस्थेत वाढ करणे, महिला व पुरुषांसाठी स्मार्ट स्वच्छतागृहे, पिण्याच्या पाण्याची व्यवस्था, गरम पाण्याची सुविधा, स्नानगृहे, प्रसादासाठी स्वतंत्र कक्ष, सीसीटीव्ही कॅमेरे, स्वच्छता, प्रदूषण टाळण्यासाठी उपाययोजना, निर्माल्यापासून खतनिर्मिती प्रकल्प, अस्थी जतन करण्यासाठी लॉकरची सुविधा, ध्वनिक्षेपण व्यवस्था, पुरेशी प्रकाश व्यवस्था, कार्यालयाचे संगणकीकरण, ऑनलाइन पास, कर्मचार्यांसाठी सुविधा आदी विकासकामे करण्यात येणार आहेत. याच धर्तीवर पुढील काळात शहरातील सर्व धर्मांच्या स्मशानभूमीत सुविधा पुरविल्या जाणार आहेत. योग, आरोग्य, व्यायाम याबाबत होत असलेली जागृती आणि योगाचे महत्त्व लक्षात घेऊन पुणे शहराची ओळख ‘योग सिटी’ म्हणून व्हावी, असा प्रयत्न करण्याचे नियोजन आहे. प्रत्येक प्रभागात योग केंद्र आणि योग प्रशिक्षक निर्माण करण्यासाठी प्रशिक्षक संस्था येत्या वर्षात उभी केली जाईल.
१. भारतरत्न अटलबिहारी वाजपेयी वैद्यकीय महाविद्यालय अंदाजपत्रकात तरतूद २४ कोटी रुपये
२. नानाजी देशमुख सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटल ५ कोटी अंदाजपत्रकात तरतूद ५ कोटी रुपये
३. अतिदक्षता विभाग अंदाजपत्रकात तरतूद ६ कोटी रुपये
४. बालकांसाठी हृदयरोग निदान व उपचार सुविधा अंदाजपत्रकात तरतूद ३ कोटी रुपये
५. स्व. मधुकर बिडकर रक्तपेढी अंदाजपत्रकात तरतूद १ कोटी रुपये
६. महिलांसाठी कर्करोग तपासणी अंदाजपत्रकात तरतूद १० लाख रुपये
७. आरोग्य योजनांसाठी स्मार्ट हेल्थ कार्ड अंदाजपत्रकात तरतूद १ कोटी रुपये
८. मुकुंदराव लेले दवाखान्यात पॅथॉलॉजी लॅब अंदाजपत्रकात तरतूद २ कोटी रुपये
९. पुष्पक सेवा अंदाजपत्रकात तरतूद २ कोटी ५० लाख रुपये
१०. पुणे होणार योग सिटी अंदाजपत्रकात तरतूद २ कोटी ५० लाख रुपये
११. स्मार्ट स्वच्छतागृहे अंदाजपत्रकात तरतूद १ कोटी रुपये
१३) शहराची कचर्याची समस्या लक्षात घेऊन शास्त्रोक्त पद्धतीने कचर्यावरील प्रकि‘या आणि कचरा जिरवणे याला प्राधान्य देण्याचे नियोजन आहे. त्या दृष्टीने कचरा प्रकि‘येचे काही नवे प्रकल्प नियोजित असून ई-कचरा संशोधन केंद्र, टाकाऊतून टिकाऊ वस्तू तयार करण्याचे प्रशिक्षण केंद्र सुरू करणे आणि कचर्यापासून वीजनिर्मिती करणारे नवे प्रकल्प अंदाजपत्रकात प्रस्तावित करण्यात आले आहेत.
१. प्रस्तावित कचरा प्रकल्प अंदाजपत्रकात तरतूद ४० कोटी रुपये
२. ई कचरा संशोधन केंद्र अंदाजपत्रकात तरतूद १ कोटी रुपये
३. टाकाऊतून टिकाऊ वस्तू बनविणे प्रशिक्षण केंद्र अंदाजपत्रकात भरीव तरतूद करण्यात आला
४. कचर्यावर प्रकि‘या करणारे प्रकल्प अंदाजपत्रकात तरतूद ४० कोटी रुपये
१४) सारसबागेचे पुण्यासाठी असलेले महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. हे महत्त्व लक्षात घेऊन सारसबागेत आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे पर्यटन स्थळ विकसित करण्याची योजना असून त्यासाठी अंदाजपत्रकात भरीव तरतूद करण्यात आली आहे. उद्यान विभागाअंतर्गत सारसबाग आणि पेशवे पार्क या दोन उद्यानांचा ५० वर्षांपूर्वी एकत्रित कायापालट करण्यात आला होता. आगामी वर्षात सारसबाग व पेशवे उद्यानाचा एकात्मिक विकास आराखडा व मास्टरप्लान तयार करून ३२ एकर जागेवर आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे बोटॅनिकल गार्डन निर्माण करण्यात येणार आहे. गणेश मंदिर व श्री देवदेवेश्वर संस्थान मध्यभागी ठेवून येथील वृक्षांना जैवविविधतेला धक्का न लावता बागेच्या परिसराचा पुनर्विकास करण्यात येणार आहे. पुण्यातील पहिले जैवविविधता केंद्र, ग‘ंथालय, इकॉलॉजी स्टडीसाठी अध्ययन आणि माहिती केंद्र, पहिली हॉर्टिकल्चर पार्क, सिझनल ङ्गुलझाडांकरिता कायमचे फ्लॉवर गार्डन, आंबिल ओढ्याच्या काठाचा आणि पावसाचा विचार करून रेझिलियंट विकास, पूरसदृश परिस्थितीत दोन्ही काठांवर पाणी जमिनीत शोषून घेण्यास मदत करतील, विस्तीर्ण वृक्षांचा व सावलीचा मोकळा परिसर आदी बाबींचा प्रकल्पात समावेश असणार आहे. ऐतिहासिक वारसा जतन करणे, पर्यावरण रक्षण, हरित क्षेत्राचे मास्टर प्लॅनिंग, सांस्कृतिक क्षेत्राचा विचार करून नूतन रचनेचे बहुआयामी व्यासपीठ, आंतरराष्ट्रीय पर्यटकांना आकर्षित करण्यासाठी सोयीसुविधा पुरविणे, स्मार्ट सिटी व अर्बन प्लेस मेकिंगच्या मूल्यांचा विचार करण्यात येणार आहे. सारसबागेची रचना रस्त्यालगत करण्यात येणार असून, नवीन प्रकल्पात वाहनतळ, हॉकर झोन, ङ्गूड प्लाझा आदी सुविधा देण्यात येणार आहेत. हॉकर झोन आणि ङ्गूड प्लाझा स्थलांतरीत केल्याने परिसरातील रस्ते मोकळे होतील. हा प्रकल्प बीओटी किंवा पीपीपी तत्त्वावर राबविण्याचे नियोजन आहे. मी पुन्हा आपल्या सर्वांना आवाहन करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘
१५) सामान्य नागरिकांमध्ये दिव्यांगाविषयी जाणीव निर्माण व्हावी या उद्देशाने पुणे शहरात ‘सुषमा स्वराज संवेदना पार्क’ उभारण्यात येणार आहे. स्पर्श, वास, घ‘ाण आणि श्रवण यांच्या माध्यमांतून वनस्पतींचे ज्ञान या पार्कमध्ये देण्याची व्यवस्था असेल. उद्यानामध्ये ४२ प्रकारांची झाडे लावण्यात येणार आहेत. या झाडांविषयी मराठी, हिंदी, इंग‘जी आणि ब‘ेल लिपीत विस्तृत माहिती दिली जाईल. पक्ष्यांचे नैसर्गिक आणि कृत्रिम आवाज ऐकता येतील, रेलिंग पाइपवर लावलेल्या ब‘ेल लिपीमुळे अंध व्यक्ती कोणाच्याही आधाराशिवाय उद्यानात एकटे ङ्गिरू शकतील. झायलोङ्गोन, साउंड सिस्टिम, घ‘ाण उद्दीपनाचे कारंजे, सेन्सरी पार्क, वाळू व एक्युप्रेशर कॉर्नर, स्लाइड जब्म्बल जिम, बेल स्टेल, टेलर ङ्ग‘ेम, फ्लेश कार्ड, करन्सी चेकर आदी सुविधा असणार आहेत. विजेवर चालणारी वाहने (इ-व्हेइकल) ही गरज झाली असून, या वाहनांच्या इलेक्ट्रिक चार्जिंगसाठी महापालिकेच्या ५० वाहनतळांवर इलेक्ट्रिक चार्जिंग स्टेशन उभी करण्यात येणार आहेत. शहरातील महापालिकेची अनेक उद्याने वैशिष्ट्यपूर्ण असून, या सर्व उद्यानांमध्ये आवश्यक विकासकामे करण्याचे नियोजन आहे.
१. सारसबागेत आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे पर्यटन स्थळ – अंदाजपत्रकात तरतूद ५ कोटी रुपये
२. सुषमा स्वराज संवेदना पार्क – अंदाजपत्रकात तरतूद १ कोटी ५० लाख रुपये
३. इलेक्ट्रिक चार्जिंग स्टेशन – अंदाजपत्रकात तरतूद १ कोटी रुपये
उद्यान विविध विकासकामे -१०१.४९ कोटी रुपये
१६) छत्रपती शिवाजी महाराज औद्योगिक प्रशिक्षण संस्थेचा कायापालट करण्यासाठी अंदाजपत्रकात तरतूद करण्यात आली आहे. पुणे महानगरपालिकेच्या वतीने शिवाजी रस्त्यावरील छत्रपती शिवाजी औद्योगिक प्रशिक्षण संस्थेत (आयटीआय) दरवर्षी २०० हून अधिक विद्यार्थी विविध ट्रेडचे प्रशिक्षण घेत असतात. या ठिकाणी ङ्गिटर, इलेक्ट्रिशन, कारपेंटर आदी ट्रेड शिकविले जातात. हे ट्रेड शिकविण्यासाठी वापरण्यात येणारी यंत्र अत्यंत जुनी झाली आहेत. बदलत्या काळानुसार यामध्ये बदल करण्याची आवश्यकता आहे. तसेच वास्तूची डागडुजी करून कायापालट करण्यात येणार आहे. पुणे महानगरपालिकेच्या शाळांमध्ये शिकणार्या दहावी आणि बारावीच्या विद्यार्थ्यांचे परीक्षा शुल्क भरण्याचे नियोजन असून, महापालिका शाळांमधील सर्व विद्यार्थ्यांना उत्तरपत्रिकांचा पुरवठा करणे, पुण्यात शिक्षणासाठी येणार्या विद्यार्थ्यांसाठी वसतिगृहाची उभारणी, महापालिका शाळांमधील विद्यार्थ्यांसाठी किल्ले शिवनेरी सहल, शुक‘वार आणि सदाशिव पेठेत क‘ीडा संकुलाची उभारणी, क‘ीडा महोत्सवांचे आयोजन आणि क‘ीडा धोरणाची प्रभावी अंमलबजावणी आदी योजनाही अमलात आणल्या जातील. मी पुन्हा एकदा आपल्या सर्वांना आवाहन करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘
१७) महापालिकेने हद्दीत नव्याने समाविष्ट झालेल्या गावांसाठी स्मार्ट व्हिलेज प्रस्तावित करण्यात आली आहे. गावांमधील विद्यमान जमीन वापर नकाशा तयार करण्यात येत असून, ‘गोखले इन्स्टिट्यूट ऑङ्ग पॉलिटिक्स ऍण्ड इकॉनॉमिक्स’ ही संस्था लोकसं‘या, सामाजिक, आर्थिक विश्लेषणाचा अभ्यास करून भविष्यकालीन आढावा घेत आहे. या गावांसाठी ’स्मार्ट व्हिलेज’ ही योजना सुरू करण्यात येणार आहे. शासन निर्णयानुसार ४ ऑक्टोबर २०१७ रोजी पुणे महानगरपालिकेत नव्याने अकरा गावे समाविष्ट करण्यात आली आहेत. गावातील विद्यमान जमीन वापर नकाशा तयार करण्यात येत असून, ‘गोखले इन्स्टिट्यूटस ऑफ पॉलिटिक्स ऍण्ड इकॉनॉमिक्स’ ही संस्था लोकसं‘या, सामाजिक, आर्थिक विश्लेषणाचा अभ्यास करून भविष्यकालीन आढावा घेत आहे. तसेच सन २०१७ मध्ये मान्य करण्यात आलेल्या विकास आराखड्यामधील गावांसाठी ’स्मार्ट व्हिलेज’ ही योजना सुरू करण्यात येणार आहे. सर्वप्रकारच्या सोयीसुविधा या योजनेत दिल्या जातील. या गावांचा शाश्वत, गतिमान आणि नियोजनबद्ध विकास केला जाईल. हा विकास क्रेडिट नोट आणि रिझर्व्हेशन क्रेडिट बॉंडच्या सहाय्याने करण्यात येईल. पहिल्या टप्प्यात लोहगाव आणि मुंढवा या दोन गावांसाठी ही योजना राबविण्याचे नियोजन आहे. याच बरोबर समाविष्ट गावांमधील आवश्यक विकासकामे करण्यासाठी निधी उपलब्ध करून देण्यात आला आहे. सर्वांसाठी परवडणारी घरे याकरिता तसेच प्रधानमंत्री आवास योजनेत सुमारे आठ हजार सदनिका निर्माण करण्याकरिता आवश्यक ती सर्व प्रकि‘या येत्या वर्षात केली जाणार आहे.
१. स्मार्ट व्हिलेज – अंदाजपत्रकात तरतूद २ कोटी रुपये
२. नगररचना टी. पी. स्कीम – २ कोटी ७५ लाख रुपये
३. प्रधानमंत्री आवास योजना -६६ कोटी १० लाख रुपये१८) स्मार्ट सिटीअंतर्गत पु. ल. देशपांडे उद्यानात हाटच्या धर्तीवर कलाग्रारणी तसेच हरित क्षेत्र विकास प्रकल्प आणि स्मार्ट सिटीतील विविध योजनांची पूर्तता आदी कामे करण्याचे नियोजन असून या कामांमुळे स्मार्ट सिटीच्या वाटचालीला अधिक गती मिळेल. मी पुन्हा आपल्याला आवाहन करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘
१. स्मार्ट सिटीअंतर्गत कलाग्राम – अंदाजपत्रकात तरतूद ४ कोटी रुपये
२. स्मार्ट सिटी प्रकल्प – ४० कोटी रुपये१९) ‘शिवसृष्टी’च्या माध्यमातून हिंदवी स्वराज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या जीवनातील महत्त्वाच्या प्रसंगांवर आधारित कायमस्वरूपी प्रदर्शन उभे करण्यात येणार आहे. चांदणी चौकातील जैवविविधता उद्यानाच्या (बीडीपी) ५० एकर जागेत ‘शिवसृष्टी’ उभारण्यास विशेष बाब म्हणून राज्य सरकारने परवानगी दिली आहे. ‘शिवसृष्टी’च्या निर्मितीला वेग देण्यासाठी भूसंपादनाची कामे सुरू आहेत. अवघ्या देशाचे आराध्य दैवत असलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराज यांच्या लौकिकास साजेशी भव्य ‘शिवसृष्टी’ साकारण्यासाठी पुणे महानगरपालिका कटिबद्ध आहे.२०) लोकमान्य टिळकांनी उत्सवाचे धार्मिक स्वरूप बदलले व त्यास सार्वजनिक स्वरूप दिले. लोकांच्या मनात असलेल्या उत्सव प्रियतेचा वापर करून सार्या समाजाला एकवटण्याचा आणि स्वातंत्र्यलढ्याला बळ देण्याचा प्रयत्न टिळकांनी केला. त्यामुळे गणेशोत्सव केवळ सार्वजनिक उत्सव राहिला नाही तर राष्ट्रीय उत्सव बनला आणि महाराष्ट्रात सर्वत्र नव्हे तर बनारस, कोलकाता, हैदराबाद, हुबळी या शहरांमध्येही पसरला. लोकमान्यांनी मांडलेल्या चतुःसूत्रीचा प्रसार या उत्सवातून मोठ्या प्रमाणात केला गेला. पुण्याचा सार्वजनिक गणेशोत्सव देशातच नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पोहोचला आहे. लाखो नागरिक उत्सवाच्या काळात पुण्यात येतात. पुण्याच्या गणेशोत्सवाचा समग‘ इतिहास आणि विद्यमान गणेशोत्सवाचे विधायक व सामाजिक स्वरूप यांचे दर्शन घडविणारे कायमस्वरूपी ’जय गणेश सार्वजनिक गणेशोत्सव संग‘हालय’ उभारण्याचे नियोजन करण्यात आले आहे. गणेशोत्सवाचे सारे पैलू या संग‘हालयात पाहावयास मिळतील. हे संग‘हालय पर्यटकांसाठी आकर्षण ठरेल. गोवा अकादमीच्या धर्तीवर कोथरुड येथे कला अकादमीची स्थापना, आद्य क्रांतीकारक उमाजी नाईक स्मारकाचे सुशोभीकरण, गंजपेठ येथे आद्य क्रांती गुरू लहुजी वस्ताद साळवे स्मारकाची उभारणी, शहराच्या प्रवेशद्वारांचे सुशाभीकरण, वारकरी सांस्कृतिक भवनाची निर्मिती, हज हाउस, वारसा ङ्गेरी (हेरिटेज वॉक), तुळशीबाग येथे वॉकिंग प्लाझा, वारसा वास्तूंचे जतन आणि संवर्धन अशा पुण्याचे सांस्कृतिक वैभव वाढविणार्या योजनाही अंदाजपत्रकात प्रस्तावित आहेत.
२१) लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे यांच्या जन्मशताब्दी वर्षाचे औचित्य साधून पुणे महानगरपालिकेच्या वतीने दरवर्षी लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे मराठी साहित्य संमेलनाचे आयोजन केले जाईल. लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे यांची ओळख समाजसुधारक, लोककवी आणि लेखक अशी आहे. त्यांचे लेखन सामाजिक व राजकीयदृष्ट्या कृतिशीलतेवर आधारित आहे. त्यांच्या पोवाडा आणि लावणी यांसार‘या लोककथात्मक कला शैलींच्या वापराने ते लोकप्रिय ठरले आणि त्यांचे कार्य समाजात सर्वदूर पोहोचले. लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे यांचे हे जन्मशताब्दी वर्ष आहे. हे औचित्य साधून लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे मराठी साहित्य संमेलन हा उपक‘म येत्या वर्षापासून सुरू करण्यात येईल. महापालिकेची मराठी भाषा संवर्धन समिती, सावित्रीबाई ङ्गुले पुणे विद्यापीठाचा अध्यासन विभाग, महाराष्ट्र साहित्य परिषद आदी संस्थांचा या उपक‘मात सहयोग घेतला जाईल.
१. शिवसृष्टी – अंदाजपत्रकात तरतूद २६ कोटी रुपये
२. जय गणेश सार्वजनिक गणेशोत्सव संग‘हालय अंदाजपत्रकात ५ कोटी रुपये
३. कोथरुड कला अकादमी – अंदाजपत्रकात तरतूद २० कोटी रुपये
४. आद्य क‘ांतिकारक उमाजी नाईक स्मारक सुशोभीकरण – अंदाजपत्रकात तरतूद १ कोटी ८० लाख रुपये
५. आद्य क‘ांतिगुरू लहुजी वस्ताद साळवे स्मारक – अंदाजपत्रकात तरतूद २२ कोटी रुपये
६. शहरातील प्रवेशद्वारांचे सुशोभीकरण – अंदाजपत्रकात तरतूद १० कोटी रुपये
७. वारकरी सांस्कृतिक भवन अंदाजपत्रकात तरतूद २ कोटी रुपये
८. लोकशाहीर अण्णा भाऊ साठे मराठी साहित्य संमेलन – अंदाजपत्रकात तरतूद १ कोटी रुपये२२) काही समाजकल्याणकारी योजनाही अंदाजपत्रकात प्रस्तावित असून त्यात प्रामु‘याने बलुतेदारांसाठी प्रशिक्षण केंद्र, ज्येष्ठ नागरिक भवन निर्मिती, लाइट हाउस प्रकल्प, पथारी व्यावसायिकांचे कायमस्वरूपी पुनर्वसन आदी योजना प्रस्तावित आहेत. मी पुन्हा आपल्या सर्वांना आवाहन करतो, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘
१. बलुतेदारांसाठी प्रशिक्षण अंदाजपत्रकात भरीव तरतूद
२. ज्येष्ठ नागरिक भवनासाठी अंदाजपत्रकात २५ लाख रुपये
२३) भाषणाच्या समारोपात मी पुन्हा माझ्या पहिल्या मुद्याकडे सभागृहाचे लक्ष वेधू इच्छितो. हे अंदाजपत्रक ७३९० कोटी रुपयांचे असले तरी अंदाजपत्रकातील अंदाज आणि वास्तव यातील तङ्गावत पूर्णपणे कमी होईल असे आश्वासन आपल्या सर्वांच्या सहकार्याचा विश्वास असल्यामुळे मी देतो आहे. आमचे नेते मा. देवेंदजी ङ्गडणवीस, प्रदेशाध्यक्ष चंद्रकांतदादा पाटील, केंद्रीय मंत्री नामदार नीतीन गडकरी, नामदार प्रकाश जावडेकर, खासदार गिरीश बापट, खासदार संजय काकडे, मु‘यमंत्री उद्धव ठाकरे, पालकमंत्री अजित पवार, महापालिका आयुक्त शेखर गायकवाड तसेच सभागृहातील पदाधिकारी, सर्व पक्षांचे नेते, लोकप्रतिनिधी हे अंदाजपत्रक वास्तवात आणण्याच्या कामात मला मार्गदर्शन करतील, सहाय्य करतील याचा मला पूर्ण विश्वास असल्यामुळेच मी ७३९० कोटी रुपयांचे अंदाजपत्रक सभागृहाला सादर केले आहे.२४) महानगरपालिका कायद्यानुसार स्थायी समितीचा अध्यक्ष अंदाजपत्रक सादर केल्यानंतर कार्यकाळ संपल्याने त्या पदावरून तो निवृत्त होतो. त्यामुळे जुन्या अध्यक्षाने सादर केलेल्या अंदाजपत्रकाची जबाबदारी नव्या अध्यक्षाकडे येते. पक्षाने मला दिलेल्या संधीमुळे अंदाजपत्रक सादर करण्याची आणि त्याची अंमलबजावणी करण्याची जबाबदारी माझ्यावर सोपविण्यात आली आहे. ही जबाबदारी पूर्ण करण्याचा प्रयत्न माझ्याकडून कसोशीने होईल हा शब्द मी आपणास देत आहे.२५) विविध क्षेत्रात देश पातळीवर कर्तृत्व गाजविलेले शेकडो तज्ज्ञ आणि अनुभवी व्यक्ती पुण्यात आहेत. अनेक नामांकित संस्थाही पुण्यात आहेत. शहराच्या विकासात या सर्वांचा थेट सहभाग करून घेण्याची एक निश्चित योजना मी आखली असून, या योजनेचा प्रारंभ १ एप्रिल २०२० पासून करणार आहे. शहर विकासाला गती देण्यासाठी ही योजना निश्चितपणे उपयुक्त ठरेल हे मी खात्रीने सांगू इच्छितो.२६) आपण सर्व जण या शहराचे लोकप्रतिनिधी या नात्याने या सभागृहात आलो आहोत. शहर विकासाची जबाबदारी आपल्या सर्वांवर आहे. या धारणेनेच मी काम करणार आहे. म्हणूनच माझे आपणा सर्वांना हे पुन्हा पुन्हा आवाहन असेल, ‘चला आपण सारे मिळून शहराचा विकास करू या…‘ पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या शब्दांत सांगायचे तर ’सबका साथ, सबका विकास, सबका विश्वास’
माझ्या भाषणाचा समारोप मी एका पद्याच्या पंक्तींनी करतो
संघठन गढे चलो
सुपंथ पर बढे चलो
भला हो जिसमें देश का
वो काम सब किऐ चलो
जय हिंद, जय महाराष्ट्र